Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

42 Şüpheli ve Sanığın Ceza Muhakemesi İşlemlerine Katlanma Yükümlülüğüne Getirilen ... tartışmaya geçmeden kanaatimizce öncelikle katlanma yükümlülüğü kavramının içeriği üzerinde durmak gerekmektedir. Soruşturma ve kovuşturma işlemlerinin gereği gibi yapılabilme- si için şüpheli veya sanığın bu işlemlere karşı koymama yönünde bir yükümlülüğü bulunmaktadır. 2 Öğretide; “boyun eğme mecburiyeti”, “uyma zorunluluğu” veya “yargılanmak ve cezalandırılmak yüküm- lülüğü” olarak da adlandırılmaktadır. 3 Bu yükümlülüklerin önemli bir kısmının koruma tedbirleriyle ilgili olduğunu 4 ve çoğunlukla so- ruşturma evresinde karşımıza çıktığını görmekteyiz. Bu nedenle kat- lanma yükümlülüğü, ceza muhakemesinde maddi gerçeğe ulaşmada önemli bir fonksiyona sahip bulunmaktadır. Katlanma yükümlülüğü yorumlanırken aktif katılmaya zorlaya- cak şekilde anlaşılmaması gerekmektedir. Şüpheli ya da sanık, kendisi aleyhine muhakemeye aktif olarak katılmaya zorlanamaz. 5 Şüphelinin muhakemeye aktif katılımı ancak kendi rızası ile olduğu takdirde hu- kuken geçerli olacaktır. 6 Ayrıca şüphelinin kendi aleyhine aktif olarak katılmaması, soruşturmaya aktif katkı sağlamaması ya da suskun kal- ması, vicdani kanaatin oluşumunda aleyhine olacak şekilde yorumla- namayacaktır. 7 Katlanma yükümlülüğü; öğretide “aktif katılmaya zorlama yasağı” 8 kavramına karşıt olarak “pasif katlanma yükümlülüğü” ola- 2 Nur Centel/Hamide Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2019. s.182, s.194. 3 Z. Özen İnci, “Şüpheli ve Sanığa Rağmen Bir Ceza Muhakemesi Hukuku mu? Şüpheli ve Sanığın Ceza Muhakemesi İşlemlerine Katlanma Yükümlülüğü ve Bu Yükümlülüğün Sınırları Hakkında Düşünceler”, Hacettepe HFD, S.7/2, 2017, s.122. Alman öğretisinde katlanma yükümlülüğü “Duldungspflicht” olarak isimlendi- rilmektedir (Christoph Knauer/Hans Kudlich/Hartmut Schneider, Münchener Kommentar zur StPO, 1. Baskı, C.H. Beck Verlag, München, 2014, StPO § 81a, Rn.22-23). 4 Cumhur Şahin/Neslihan Göktürk, Ceza Muhakemesi Hukuku-II, 10. Baskı, Seç- kin Yayınevi, Ankara, 2020, s.151. 5 Knauer/Kudlich/Schneider, StPO § 81a, Rn.22-23. 6 Centel/Zafer, s.182. 7 Yener Ünver/Hakan Hakeri, Ceza Muhakemesi Hukuku, C.1, 16. Bası, Adalet Ya- yınevi, Ankara, 2019, s. 428. 8 Mitwirkungsfreiheit- katılmaya zorlama yasağı, Alman hukuku öğretisinde “ka- tılma özgürlüğü” olarak ifade edilmektedir.