Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

45 TBB Dergisi 2021 (153) Ali Tanju SARIGÜL Susma ve kendini suçlamaya zorlanamama hakkı; bir ceza dava- sında iddia makamının, sanığın iradesine aykırı baskı ve zorlama yön- temleriyle elde edilmiş delillere başvurmadan iddiasını kanıtlaması gerektiğini ortaya koymaktadır. Yine bu hakkın gerekçeleri arasında, şüpheli/sanığın yetkililerce uygunsuz bir şekilde zorlamaya maruz kalmaya karşı korunması yoluyla adaletin tecellisindeki hatalı uygula- maları önlemek olduğu vurgulanmaktadır. 20 İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, “susma ve kendini suçlamaya zorlanamama hakkının” çerçevesini oluşturan adil yargılanma hakkı yönünden değerlendirme yaparken, delillerin elde edilme yolu dâhil olmak üzere, yargılamanın bir bütün olarak adil olup olmadığı konu- sunda tespitte bulunmaktadır. Bir yargılamanın bir bütün olarak adil olup olmadığına karar verirken ise savunma haklarına saygı gösteril- miş olup olmadığını dikkate almaktadır. 21 İHAM, adil yargılanma il- kesi kapsamında yapılan değerlendirmede, Sözleşme’de düzenlenen diğer haklarla birlikte bütüncül bir değerlendirme yapmaktadır. “Susma ve kendini suçlamaya zorlanamama hakkının” düzen- lenmesindeki temel kaygının, şüphelinin iradesine saygı gösterilmesi fikri olduğu ifade edilmektedir. 22 Şüphelinin ceza muhakemesi süre- cine herhangi bir aktif katılımının gönüllülük esasına dayanması ge- rekmektedir. Burada en zor konulardan birisini, ceza muhakemesi iş- lemine katılmanın gönüllü olup olmadığının tespiti oluşturmaktadır. 23 Saunders/Birleşik Krallık kararının karşı oy gerekçesinde kan ve idrar örneklerinin vermesi konusunda -şüphelinin iradesine saygı gösteril- mediği için- kendini suçlamaya zorlanamama hakkının ihlal edildiği- ne işaret edilmiştir. 24 20 İHAM, Saunders/Birleşik Krallık, 17.12.1996, Başvuru No: 19187/91, pa.68; İHAM, Gäfgen/Almanya, 01.06.2010, 22978/05, pa. 168; İHAM, Jalloh/Alman- ya, 11.7.2006, Başvuru No: 54810/00, pa.100. İHAM, ilk olarak Saunders/Birleşik Krallık ve daha sonra da bir dizi kararında “susma ve kendini suçlamaya zorlana- mama” hakkına ne kadar çok önem verdiğini bu cümlelerle ortaya koymaktadır (John Jackson, “Re-Conceptualizing the Right of Silence as an Effective Fair Tri- al Standard”, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 58, Ekim 2009, s.842). 21 İHAM, Khan/Birleşik Krallık, 21.09.2016, Başvuru no: 38030/12, pa.34; P.G.& J.H/Birleşik Krallık, 25.9.2001, Başvuru No: 44787/98, pa.76; Osman Doğru/Atil- la Nalbant, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Açıklama ve Önemli Kararlar, Cilt 1, Avrupa Konseyi, 2012, s.774. 22 Jackson, (2009), s.842; Harris/O’Boyle/Bates/Buckley, s.263. 23 Jackson, (2009), s.842. 24 Jackson, (2009), s.844.