Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

75 TBB Dergisi 2021 (153) Öznur SEVDİREN lirtmektedir. 22 Mahkeme’ye göre, 17. maddenin birinci fıkrası, devletin yaşam hakkı ile ilgili pozitif yükümlülüğünü ihdas ederken, 4. fıkra ise negatif yükümlülüğünü hüküm altına almakta ve hangi hallerin bu kapsam dışında kaldığını belirlemektedir. Devletin yaşam hakkına iliş- kin negatif yükümlülüğü, Anayasa Mahkemesi tarafından kamusal bir yetkiyle güç kullanan görevlilerin kasıtlı ve hukuka aykırı bir şekilde hiçbir bireyin yaşamına son vermeme ödevi olarak tanımlanmaktadır. 23 Pozitif yükümlülüğü ise, devletin yetki alanında bulunan tüm birey- lerin yaşam hakkını kamu görevlilerinin, diğer bireylerin hatta kişinin kendi eylemlerinden kaynaklanabilecek riskler dahil olmak üzere koru- ma ödevi şeklinde belirlenmektedir. Nihayet, devletin pozitif yükümlü- lüklerinin usule ilişkin boyutu ise sorumluların belirlenmesine olanak tanıyan etkili bir soruşturma yürütülmesi olarak tespit edilmektedir. 24 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile 1982 Anayasası’nın ya- şam hakkına ilişkin düzenlemelerinde önemli bir farklılık, 1982 Anayasası’nda, Sözleşme’de öngörülmeyen “sıkıyönetim veya olağa- nüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması” halinin de kişinin yaşam hakkından yoksun bırakılması için bir neden olarak düzenlenmiş olmasıdır. Daha önemli bir farklılık ise 1982 Anayasası’ndan farklı olarak AİHS’nin açık bir biçimde “kullanılması mutlaka gerekli güç” kriteri ile orantılılık ilkesinin altını çizmesidir. 25 AİHM, “kullanılması mut- laka gerekli güç” ifadesinin Sözleşme’nin 8-11. maddelerinde geçen “demokratik bir toplumda zorunlu” olup olmadığı değerlendirilirken başvurulan zorunluluk koşulunda daha katı ve sıkı bir zorunluluk öl- çütü olduğuna işaret ederek, Sözleşme m. 2/a, b ve c bentlerinde be- lirtilen amaçlarla sıkı sıkıya orantılı olması gerektiğinin altını çizmek- tedir. 26 Mahkeme, yaşam hakkının demokratik bir toplumdaki önemi 22 Anayasa Mahkemesi, 2007/78 E, 2010/120 K., 30.12.2010. 23 Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, 2012/752, 17.09.2013, § 51, Nezir Depren, 2015/6574 E., 09.10.2019, § 59, Mehmet Tursun ve diğerleri [kk], 2016/2889, 04.07.2019, §§ 48- 51, Cemil Danışman, 2013/6319, 16.07.2014, § 44. 24 Serpil Kerimoğlu ve diğerleri § 54, Nezir Depren § 60, Mehmet Tursun ve diğerleri [kk] § 53. 25 Doğru 2010, s. 5-7. 26 Salman/Türkiye, para. 98; Giuliani ve Gaggio/İtalya, para. 174-178; Avşar/ Türkiye (Başvuru no 25657/94), 10 Temmuz 2001, para. 390- 391; Musayev vd/ Rusya,(Başvuru no: 57941/00, 58699/00, 60403/00), 26 Temmuz 2007, para. 142.