Türkiye Barolar Birliği Dergisi 154.Sayı

91 TBB Dergisi 2021 (154) Erdinç AVŞAR SONUÇ Ceza muhakemesinin amacı, ‘adil yargılanma’ ilkeleri çerçevesin- de masumiyet karinesine dayalı olarak ve hukuka uygun elde edilen delilerle maddi gerçekliğin ortaya çıkarılmasıdır. Geçmişte gerçekleş- miş olan bir olayın ne zaman, nasıl, nerede ve kim tarafından gerçek- leştirildiğini ortaya koyarak maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasını sağ- layan ispat araçlarının en önemlilerinden birisi tanık beyanıdır. Tanık beyanı, tanığın uyuşmazlık konusu olaya ilişkin kendisini dinlemeye kanunen yetkili kişi veya makam huzurunda verdiği bilgilere denir. Tanık beyanının kaynağı insan olduğundan ve dolayısıyla da in- sanın aldanabileceği, aldatılabileceği, tanık olduğu bir hususu yanlış, eksik veya yetersiz anlayabileceği göz önünden bulundurulduğunda, ispat gücü ve delil değeri tartışmalıdır. Bununla birlikte ceza muhake- mesi açısından en önemli ve vazgeçilmez bir delil olduğu da bir ger- çektir. Adil yargılanma hakkı çerçevesinde tanıkların mahkeme huzu- runda dinlenmeleri, hal ve hareketlerinin hakimler tarafından göz- lemlenebilmesi, sanık ve avukatlarının tanıklara soru sorma imkânına sahip olmaları gerekir. Bu itibarla, kural, aleni yargılamadır. Ancak, gizli tanık kullanılacak ise mahkeme huzurunda dinlenmeli ve hâkim gizli tanığın kimliğini bilmelidir. Gizli tanık beyanlarına karşı, savun- ma tarafına elverişli fırsatlar verilerek güvenlik ve gizlilik arasındaki zorluklar dengelenmelidir. Ceza muhakemesinde geçelir olan vicdani ispat sistemi gereğince hâkim kararını ancak duruşmada ortaya konulmuş ve huzurunda tar- tışılmış delillere dayandırabilir. Tanık beyanının da kural olarak du- ruşmada ortaya konulması ve tartışılması gerekir. Bu adil yargılanma ve bunun bir gereği olan çelişmeli yargılama ilkesinin bir gereğidir. Bu kapsamda hâkim, savcı, müdafii veya katılan vekili olan avukat tanığa duruşma disiplinine uygun olarak doğrudan soru sorabilir. Sanık ve katılanın da hâkim aracılığıyla soru yöneltme hakkı vardır. Hâkim, tanığa doğrudan soru sorma ya da yöneltme hakkına sa- hip olan kimselere tanık beyanlarına karşı diyeceklerinin olup olma- dığını sorar ve gerektiğinde tanıkların beyanlarının birbiriyle çelişkili