Türkiye Barolar Birliği Dergisi 154.Sayı

2 Etik ile Hukuk Sarkacında Açlık Grevi Giriş 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 82. maddesi, hükümlü veya tutuklu tarafından beslenme- nin herhangi bir nedenle reddedilmesi halinde yapılması gereken iş- lemleri düzenlemektedir. Bu nedenler arasında en sık görüleni, açlık grevi olarak ortaya çıkan protesto eylemleridir. Mevzuatımız bu dü- zenlemeyle, vücut bütünlüğüne rıza dışı müdahale bakımından ceza- evinde barındırılan kişilerin açlık grevi ile özgür kişilerin açlık grevi arasında bir fark gözettiğini ortaya koymaktadır. Bu farkın sebep ve sonuçlarının izini süreceğimiz çalışmamızda açlık grevi ve/veya ölüm orucu, belli şartlar altında müdahale öngören söz konusu düzenleme merkezinde ele alınacaktır. Bu kapsamda, önce açlık grevinin hukuki niteliği ve etik zemini tartışılacaktır. Bu zeminin insan onuru ve irade özerkliği üzerinden çalışmamıza doğru bir düşünme kanalı açacağını umuyoruz. İkinci bölümde, tıbbi müdahalenin ne olduğu, geçerli bir rızanın şartları, hasta-hekim arasında onam ilişkisi gibi hususlara değinilmesi planlan- maktadır. Üçüncü ve son bölümde ise açlık grevine tıbbi müdahalenin hukuksal ve etik görünümü üzerinde durulacaktır. Bu çalışmada, açlık grevine müdahale sorunu özgür bireyler ve hükümlüler açısından ayrı ayrı değerlendirilecektir. Hükümlülerin aç- lık grevine müdahale kısmı ise zorla besleme ve tıbbi müdahale ayrı- mı çerçevesinde ilerleyecektir. Zorla besleme ile tıbbi müdahaleyi ayrı başlıklarda değerlendirmemizin nedeni sadece kanundaki sistematiği takip etmek arayışımızdan kaynaklanmamıştır. Bu durum aynı za- manda, zorla besleme işleminin insanın hiçbir surette dokunulmaması gereken onuruna müdahale niteliğinde olduğunu ayrıca belirtmek is- teğimizi de yansıtmaktadır. Çalışmada, hükümlünün zorla beslenmesine veya tedavi altına alınmasına ilişkin düzenlemelerin tıp etiği karşısındaki tartışmalı ko- numuna da yer verilecektir. Bu vesileyle, etik ile kanun arasında kalan hekimin seçmesi gereken hukuksal yola dair cevap aranacaktır. Açlık grevinin daha çok ceza infaz kurumlarında görülmesi do- ğaldır. Modern çağın büyük kapatma/hapishane anlayışının kendi içinden çıkardığı bu modern protesto şeklinde amaç dışarıya ses du- yurmak, dikkatleri üzerine çekmektir. Bir açlık grevinin kamuoyunda ne kadar dikkat çektiği, o toplumda insan yaşamının ne kadar siyaset üstü bir değer olarak görüldüğü ile doğru orantılıdır.