Türkiye Barolar Birliği Dergisi 154.Sayı

3 TBB Dergisi 2021 (154) Süleyman ÖZAR I- AÇLIK GREVİ 1. Tanım ve Kapsam Açlık grevi, belli bir olayı protesto etmek ya da birtakım taleple- rinin karşılanmasını sağlamak için kişilerin beslenmeyi bırakmasıyla gerçekleşir. Dünya Tıp Birliği Malta Bildirgesi’ne göre açlık grevi, ta- leplerini bildirmenin başka yolu kalmayan kişilerin bir çeşit protesto biçimidir. Açlık grevcisi ise, idare üzerinde kamuoyu baskısını sağla- yarak hedeflerine ulaşmak için önemli bir süre beslenmeyi reddeden, kendi sağlığı hakkında karar verme melekesi yerinde olan kişidir. 1 Açlık grevinin geri dönülmez aşamaya geçmesi ülkemizde “ölüm orucu” 2 olarak ifade edilmektedir. İnfaz Kanunu da bu tabiri benimse- miştir (m. 82/2). Birey, açlık grevinden sonuç alamadığında eylemini ölüm orucuna dönüştürebileceği gibi 3 en başından itibaren de ölüm orucuna karar verebilir. Açlık grevi ile ölüm orucu arasında konu, se- bep ve amaç farkı bulunmamakta, sadece yöntemler değişmektedir. İlkinde beslenme dönüşümlü ve belli vitaminlerle, çeşitli sıvılar alarak 1 1991’de Malta’da düzenlenen 43. Dünya Tıp Kongresi tarafından kabul edilen Açlık Grevcileri Üzerine Deklarasyon (“Malta Bildirgesi”): https://www.wma.net/policies-post/wma-declaration-of-malta-on-hunger- strikers/ (sgt: 09.04.2021) 2 Ölüm orucunun isabetsiz bir tabir olduğu, dünyada tek örneğinin Türk mevzuatında bulunduğu eleştirisi ve kavram önerisi olarak “ölüm hedefli açlık grevi” için bkz. Ahmet Taşkın, “Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da Beslenmenin Reddi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 62, 2006, s. 239. Bize göre “ölüm orucu” tabirinde sorun oruç kelimesinde değil, ölüm kelimesindedir. Orucundini ıstılahta yer alması, onunyemeden-içmeden tamamen kesilmeyi tasvir eden başka durumlarda kullanılmasına engel teşkil etmez. Açlık grevi kavramının doğduğu Anglosakson dünyasında da açlık grevi için hunger strike tabiri kullanılırken, eylemin hiçbir katı-sıvı gıda almama ya da sadece su alma şeklindeki türüne ise “total fasting” (mutlak oruç) adı verilmektedir (Örnek kullanım ve tanım için bkz. Dünya Sağlık Örgütü “Health in Prisons” https:// www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0009/99018/E90174.pdf). Buradan da anlaşılacağı üzere grevin herhangi bir biçimine ölüm ismini kullanmamak gerekir. Çünkü isimlendirme ölüm ile başladığında bu hem grevin tanımına ve amacına aykırı düşer hem de yapılacak müdahaleleri baştan meşrulaştırıcı bir dili yansıtmış olur. Bu rezervimize rağmen, Kanundaki ifadenin izinden gitmek için çalışmamızda ölüm orucu tabirini kullanmaya devam ettik. Bu vesileyle, ilerleyen zamanlarda Kanun değişecek olursa buna isimden başlamak gerektiğini, bugün ölüm orucu dediğimiz duruma tam/kesin/mutlak açlık grevi gibi tabirler bulmak gerektiğini ifade edelim. 3 Taşkın, s. 239; Özge Sırma, “Açlık Grevi”, Fasikül Hukuk Dergisi , Cilt: 4, Sayı: 26, Ocak 2012, s. 20.