Türkiye Barolar Birliği Dergisi 154.Sayı

168 İnşaatçı İpoteğinde Aynı İş İçin Birden Fazla Ödeme Yapılması Sorunu ve Bazı Çözüm Önerileri a) Sadece Alt Yüklenicinin İnşaatçı İpoteği Tesis Etmesi Durumunda İş sahibi asıl yükleniciye ödemesi gereken inşaat bedelini henüz ödememiş, aynı şekilde asıl yüklenici de alt yükleniciye ödeme yap- mamış olduğu durumu düşündüğümüzde, asıl yüklenici alacağı için süresi içerisinde bir inşaatçı ipoteği kurulmasını talep etmemiş; ancak alt yüklenicinin talebi üzerine alt yüklenici lehine taşınmazın tapu kaydına bir inşaatçı ipoteği tescil edilmiş olsun. Böyle bir durumda, alt yüklenicinin ipoteğin paraya çevrilmesini talep etmesi üzerine, ipo- tek paraya çevrilerek alt yüklenicinin alacağı sona erebilecektir. Bunun üzerine, asıl yüklenicinin aralarındaki sözleşme ilişkisine dayanarak iş sahibinden alacağını talep etmesi durumunda ise, iş sahibi alt yükleni- ciye yapmış olduğu ödeme tutarının asıl yükleniciye olan borcundan mahsup edebilecektir. 57 Sonuç olarak da, iş sahibinin alt yükleniciye yapmış olduğu ödeme tutarı, asıl yükleniciye yapılacak ödeme tuta- rından düşülecektir. Rücu ilişkisinde olduğu gibi burada da iş sahi- bi, alt yüklenicinin kanuni ipoteği nedeniyle ödemek zorunda kaldı- ğı masraf ve vekalet ücretlerini asıl yükleniciye yapacağı ödemeden mahsup edebilecektir. Ancak, alt yüklenicinin ödemesini alamaması, asıl yüklenicinin de vadesinde iş sahibinden olan ödemesini alamama- sından kaynaklanıyorsa burada masrafın kusurlu olan iş sahibi ve asıl yüklenici arasında paylaştırılması daha adil bir çözüm olacaktır. Öğretide, böyle bir durumda iş sahibinin asıl yükleniciye karşı ta- kas beyanında bulunabileceği de ifade edilmektedir. 58 Tabii ki, borçlar hukukunun temel ilkeleri gereğince, alt yüklenicilere ödeme yapmış olan ve bu nedenle asıl yükleniciden alacaklı olan iş sahibinin asıl yükleniciye karşı takas beyanında bulunması kabul edilebilir. Ancak burada, iş sahibinin takas dışında mahsup hakkının da bulunduğu- nun kabul edilmesi, hakların yarışması bakımından iş sahibine avantaj sağlayacaktır. Mahsup, takastan farklı olarak borçlunun beyanı olmak- sızın da dikkate alınabileceğinden ve doğrudan bir hesaplama tekniği olduğundan iş sahibinin aynı iş için birden fazla ödeme yapmasını ön- leyicilik açısından daha koruyucu olacaktır 59 . Bunun yanı sıra, mahsup itirazı iş sahibinin kendisi dışındaki üçüncü kişiler tarafından da ileri 57 Oğuzman/Öz, C.2, s. 495; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, a.g.e., s. 307. 58 Güleş, a.g.e., s. 73. 59 Oğuzman/Öz, C.2, s. 625.