Türkiye Barolar Birliği Dergisi 154.Sayı

24 Etik ile Hukuk Sarkacında Açlık Grevi gereken temel değerdir. İnfaz Kanunumuz da 82. maddenin son fıkra- sında, uygulanacak zorlayıcı tedbirlerin onur kırıcı nitelikte olmama- sını şart koşmuştur. Bu şart malumun ilamıdır; yazılmamış olsaydı, Anayasa ve uluslararası sözleşmeler çerçevesinde devletin insan onu- runu gözetmek yükümlülüğünden eksilen bir şey olmazdı. Bu noktada Dünya Hekimler Birliği’nin en son 2016 yılında gün- cellediği 1975 Tokyo Bildirgesi’nde 89 hekimlere yönelik tavsiyesine kulak vermek gerekmektedir: “ Bir mahkûm gıda almayı reddettiğinde ve hekim tarafından böyle bir kararı sonuçlarını bilerek kendi başına ve kendi tercihiyle alabilecek yeterlikte görüldüğü durumda, DTB’nin Açlık Grevle- riyle ilgili Malta Bildirgesi’nde belirtildiği gibi ilgili kişinin yapay beslenmesi yoluna gidilmeyecektir. Mahkûmun böyle bir kararı verme yeterliğine sahip olduğu en az bir bağımsız hekim tarafından daha teyit edilmelidir. Gıda alma- yı reddetmenin sonuçları hekim tarafından mahkûma anlatılacaktır.” Görüldüğü üzere, tıp etiği açısından zorla besleme, hükümlünün iyiliği için yapılacak olsa bile kategorik olarak reddedilmektedir. 90 Aynı doğrultuda, Birleşmiş Milletler İşkenceyi Önleme Komitesi’nin 2016 yılında İsrail hakkında düzenlediği raporda İsrail mevzuatına göre açlık grevinde olan birinin (karar alma yeteneğini haiz olsa bile) rızası olmaksızın zorla beslendirilmesi, kötü muamele yasa- ğının ihlali olarak görülmüş ve BM İşkenceyi Önleme Sözleşmesi’ne aykırı bulunmuştur (m. 16). 91 BM İnsan Hakları Komitesi’nin Guantanamo hakkındaki ABD raporunda da zorla beslemenin başlıbaşına insan hakkı ihlali olduğu belirtilmiş, bu ihlalle birlikte orantısız güç kullanımı da varsa, eylemin işkence ve kötü muamele olacağı tespitinde bulunulmuştur. Komite raporuna göre zorla besleme ilgilinin sağlık hakkını çiğnediği gibi, bu işlemde rol alan hekim için de etik ilkelerin ihlal edilmesi anlamına gelmektedir. 92 89 Resmi adı “Gözaltında ve Mahkumiyette İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı ya da Aşağılayıcı Muamele veya Cezalar Konusunda Hekimler için Kılavuz” olan bu Bildiri’nin Türkçe metnine erişim için; https://www.ttb.org.tr/images/ stories/haberler/file/DTB_Tokyo_Bildirgesi_2016.pdf (08.02.2021) 90 Levy, s. 22. 91 Rapora erişim için; https://www.refworld.org/docid/57a99c6a4.html (08.02.2021) 92 Raporun 88 ve 94. paragrafları. “Situation of detainees at Guantánamo Bay”