Türkiye Barolar Birliği Dergisi 154.Sayı

28 Etik ile Hukuk Sarkacında Açlık Grevi çok çeşitli bağlamlarda ortaya çıkabilir ama özellikle kişilerin özgürlüklerin- den mahrum edildiği cezaevi, nezarethane, göçmen tutma merkezleri gibi yer- lerde ciddi bir ikilime neden olur…Açlık grevinde olan kişiyle hekim arasında bir hekim hasta ilişkisi vardır; hekim herhangi bir hastasıyla girdiği ilişkide olduğu gibi, uygulamasını öneriler ya da tedavi yoluyla yapabilir.” Bildirge, kişinin bilinci açıkken özgür iradesiyle vermiş olduğu karara ileriki aşamalarda riayet edilmesi gerektiğinden bahisle bireyin özerkliğine saygı duyulmasını salık vermektedir. Sonuç itibarıyla hiçbir kayıt, şerh veya istisna öngörülmeksizin, tedaviyi reddeden hükümlünün vakar içinde ölmesine izin verilmesi önerilmektedir. 1999 tarihli BM “İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı, Aşa- ğılayıcı Muamele veya Cezaların Etkili Biçimde Soruşturulması ve Belgelendirilmesi için El Kılavuzu” (İstanbul Protokolü) hasta-hekim ilişkisinin etik standartlarını bir adım daha öteye taşımıştır. Buna göre, sağlık çalışanlarının etik yükümlülükleri ile ulusal mevzuat çelişiyor- sa, mevzuata değil etik ilkelere uyulması tavsiye edilmektedir. 102 Bu bağlamda Türk Tabipler Birliği’nin deklare ettiği ilkelere göre de “ açlık grevcisinin bilinci bozulur ya da komaya girerse hekim açlık grev- cisinin son kararına saygı göstererek tutum alacaktır.” Bu noktada kişinin hükümlü olup olmamasına göre bir fark gözetilmesinin Cenevre Bil- dirgesi Dünya Tabipler Birliği Modern Hekimlik Andı’na aykırı olaca- ğı, bunun ayrımcılık anlamına geleceği düşünülmektedir. 103 TTB etik ilkelerine göre hekim, grevciyi her gün kontrol etmeli, beslenmemesinin sonuçları konusunda aydınlatmalı, ayrıca bir tıbbi takip formu tutmalı ve bu formda ilgilinin bilinç kaybı durumunda tedavi kabul edip etmeme isteğini mutlaka not etmelidir. 104 Tabipler Birliği Etik Kurulu’nun, 24 Eylül 2018 tarihli görüşünde de hekimlik mesleğinin ne pahasına olursa olsun kişiyi yaşatmak öde- vini içermediği, ama bireyin özerkliği ve onuruna saygı duyulması- nı öncelikle gerektirdiği tespiti paylaşılmıştır. Etik Kurula göre, açlık grevlerinde güvene dayalı hekim-hasta ilişkisi çerçevesinde özerkliğe 102 https://tihv.org.tr/wp-content/uploads/2020/04/istanbul-protokolu.pdf (s. 15) 103 Onur Naci Karahancı/Nüket Örnek Büken, “Evrensel Etik İlkeler Işığında Açlık Grevleri ve Hekimlik”, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, C. 26 Sayı 4, 2017, s. 170. 104 TTB “Açlık Grevi Sırasında Tıbbi Etik İlkeler ve Bunun Yansımaları”: https:// www.ttb.org.tr/aclik_grev/tibbi.html (10.02.2021)