Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

92 Temel Haklara İlişkin Anayasal Güvencelerin Vergi Hukukundaki Güvenceleri Daraltıcı ... kemeler kanun ile anayasa arasında çatışma söz konusu olduğunda önündeki dava bakımından kanunu ihmal etme yetkisine sahiptir. Böyle bir durumda mahkemeler kanunu ihmal ederek doğrudan ana- yasayı uygulayabilir. Bu sistemde, anayasaya aykırı olan kanun, aslın- da resmen “ iptal ” edilmez; o kanun “ ihmal ” edilir. Bu modelin geçmişi 1803 yılında görülen “ Marbury v. Madison” davasından başlamaktadır. Bu davada, anayasanın üstünlüğü ilkesi- ne referansla, Amerikan Anayasası’nda bu yönde açık bir düzenleme olmamasına karşın, kanunların anayasaya aykırı olmaları durumun- da mahkemelerin bu kanunu uygulamaması gerektiği yönünde karar alınmıştır. Bu karar sonrasında ABD’de tüm hakimlerin önlerindeki davalarda uygulayacakları kanunların anayasaya aykırılığını denetle- yebilecekleri görüşü benimsenmiştir. 20 Bu çerçevede anayasa yargısında Amerikan modelinin iki ayırt edici özelliği bulunduğu ifade edilebilir. Birincisi, anayasa aykırılık denetimi spesifik bir mahkemenin yetkisinde olan bir konu olmayıp bütün mahkemeler önlerindeki davalar bakımından bu denetimle yet- kilidir. İkinci olarak denetimi yapan mahkeme kanunun anayasaya aykırı olduğunu tespit ettiğinde yapacağı iş kanunu iptal değil ihmal etmektir. Yani kanun hukuk düzeninde kalmaya devam eder ancak mahkemenin önündeki davaya uygulanmaz. 21 Ülkemizin de dahil olduğu Avrupa modeli anayasa yargısı sis- teminde ise kanunların Anayasa’ya uygunluğu bu konuda denetim yapmakla görevlendirilmiş Anayasa yargısı organlarınca incelenir. Avrupa modeli anayasa yargısı sisteminde derece mahkemeleri, bir kanunun anayasaya aykırı olduğu kanaatine ulaşmış olsalar dahi ka- nunu ihmal etmek ve lex superior (üst kanun) ilkesi uyarınca doğru- dan anayasa hükmünü uygulamak yetkisine sahip değildir. Böyle bir çatışma söz konusu olduğunda mahkemelerin yapacağı şey meseleyi anayasa yargısı organları önüne taşımaktır. 22 20 Levent Gönenç, Yasaların Anayasaya Uygunluğunun Denetimi ve Anayasa Yar- gısı, 2010, s. 7, https://www.tepav.org.tr/upload/files/1295967249-5.Yasalarin_ Anayasaya_Uygunlugunun_Denetimi_ve_Anayasa_Yargisi.pdf, 29.8.2020. 21 a.g.e., s. 7. 22 Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, s. 455.