Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

108 Temel Haklara İlişkin Anayasal Güvencelerin Vergi Hukukundaki Güvenceleri Daraltıcı ... 3. İdari İşlemlerde (Vergi Tarh ve Ceza Kesme İşlemlerinde) Sebep Unsuru Yönünden Değerlendirme İdari işlemler, birer hukuki işlem olarak, kendisinden önce mey- dana gelen bir sebebe dayanmak durumundadır. Bir idari işlemi ya- pabilmek için fiili veya hukuki bir sebep mevcut olmalıdır. 40 Sebep unsuru “idareyi işlemin yapılmasına sevk eden hukuki veya maddi olaylar” dan ibaret olup, bu sebep “ maddi fiil ” olabileceği gibi “ hukuki işlem ” de olabilir. Sebebin gerçekleşmesi kadar onun gerekçelendirilmesi de önem arz eder. İdari işlemin sebebi mevzuatta gösterilerek açıkça düzenlenmiş olabileceği 41 gibi “kamu düzeni”, “lüzum üzerine”, “gerekli görülen du- rumlarda”, “ihtiyaç halinde” gibi denmek suretiyle idareye takdir yetkisi tanıyan belirsiz kavramlarla da düzenlenmiş olabilir. 42 Hatta, işlemin sebebi hiç gösterilmemiş de olabilir. 43 İdari işlemin sebebine ilişkin düzenlemenin açık seçik yapıl- ması durumunda bu işlemin hukuka uygun olabilmesi için idarenin aldığı kararın bu sebebe dayanması bunun da kararda açıkça belirtil- mesi gerekir. 44 Eğer, idarenin işlemini dayandırdığı sebep kanunun o idari işlemin tesisi için kabul ettiği sebeplerden değilse ya da kanunun kabul ettiği sebeplerden olmakla birlikte, gerçek değilse; işlem sebep unsuru yönünden hukuka aykırı olur. 45 İşlemin sebebi kanunlarda belirsiz kavramlarla ifade edilmişse bu tür işlemlere karşı açılan iptal davalarında yargısal denetim idarenin gösterdiği sebebin hizmetin ge- mahkemeleri dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında aykırılıkların giderilmesi Bölge İdare Mahkemeleri dışında bir yargısal merci olan ilgisine göre Danıştay İdari veya Vergi Dava Daireleri Kurulu tarafından karar bağlanır. 40 Kemal Gözler, İdare Hukuku, Cilt I, 3. baskı, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2019, s. 1008. 41 Metin Günday, İdare Hukuku, 11. baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2017, s. 154. 42 Turan Yıldırım, İdari Yargı, 2. baskı, Beta Yayınevi İstanbul, 2010, s. 241; Gürsel Kaplan, İdari Yargılama Hukuku, 4. baskı, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2019, s. 152. 43 Bu durumda idare sebep bakımından geniş bir değerlendirme marjına sahip olur. İşleme yönelik yargısal denetim o işlem ile ulaşılmak istenen nihai sonucun kamu yararının gerçekleşmesini sağlamaya ve kamu hizmetinin daha iyi bir biçimde yürütülmesine yönelik olarak gerçekleştirilir (Metin Günday, s. 157). 44 Şeref Gözübüyük ve Turgut Tan, İdare Hukuku, Cilt II, 7. baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014, s. 468; Turan Yıldırım, s. 241. 45 Turgut Candan, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 6. baskı, PwC Türkiye Yayını, İstanbul, 2015, s. 157.