Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

112 Temel Haklara İlişkin Anayasal Güvencelerin Vergi Hukukundaki Güvenceleri Daraltıcı ... tırma ilkesi gereği davacı tarafından ileri sürülmemiş olsa bile mahke- mece dikkate alınması gerekir. Gerekçe kuralı idari işlemin muhatabı olan kişinin haklarını ko- rumaya yönelik olarak öngörülmüştür. 61 Gerekçede sebep unsurunun gerekli ve yeterli ağırlıkta açıklanmasına yer verilmesi idarenin key- filiğinin önüne geçerek bireylere güven ve koruma alanı sağlar. Tesis edilen işlemin hukuki gerekçesi hakkında gereken bilgiye sahip olma- nın, yargıya başvurma oranını azaltacağı düşünülmelidir. 62 İlave ola- rak idari yaptırım niteliğindeki işlemlerde, temel hak ve özgürlükleri sınırlayan, onlara müdahale niteliği taşıyan işlemlerde ya da verilmiş bir hakkı, izin veya yetkiyi geri alan işlemlerde bu işlemin idare edi- lenler yönünden ağır sonuçlar doğuracağı hususu dikkate alındığında, idarenin gerekçe yükümlülüğüne uyması gerekmektedir. 63 İdari usul kanunlarının bir kısmında gerekçe yükümlülüğü, ge- rekçelendirilmesi gereken işlemlerin tek tek sayılması suretiyle dü- zenlenmiştir. 64 Ülkemizde idare hukuku mevzuatında idari işlemlerin gerekçeli olacağına ilişkin genel bir düzenleme bulunmamakla birlikte bazı işlemler için kanun ya da yönetmeliklerde özel olarak gerekçeli olma zorunluluğu getirilmiştir. b. Vergi Tarh ve Ceza Kesme İşlemlerinde Gerekçe Her idari işlemin sebebi olması gerekmesine karşın gerekçesi ol- ması şart değildir. Ancak, kanunun öngördüğü durumlarda işlemle- rin gerekçesi olmak zorundadır. Nitekim, çeşitli özel kanunlarda belli konularla sınırlı olmak üzere, gerekçe zorunluluğuna yer verilmiştir. 65 İdare, gerekçe göstermek zorunda olması halinde, işlemin dayandığı maddi ve hukuki sebepleri işlemle birlikte açıklar. Ancak, böyle bir zo- runluluk öngörülmemişse ve idari işlem yargıya taşınmışsa savunma dilekçesinde veya idari yargıcın ara kararı ile istemesi üzerine, dayan- dığı maddi ve hukuki sebepleri açıklayabilir. 66 Nihayetinde işlemin 61 Kemal Gözler, İdare Hukuku, Cilt I, s. 955. 62 Turan Yıldırım, s. 242. 63 Şeref Gözübüyük ve Turgut Tan, s. 460. 64 Bahtiyar Akyılmaz, s. 205. 65 Metin Günday, s. 145; Kemal Gözler, İdare Hukuku, Cilt I, s. 953; Gürsel Kaplan, İdari Yargılama Hukuku, s. 150. 66 Turgut Candan, s. 158.