Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

26 AİHM Kararları Işığında Tutuklama Tedbirinin Hukuka Uygunluğunun Denetimi 2- İtirazın İvedi Olarak İncelenmesi Zorunluluğu Sözleşme’nin 5. maddesinin dördüncü fıkrası, tutukluya tutuk- lama kararına itiraz etme ve itirazın kısa bir süre içinde (ivedilikle) incelenmesini isteme hakkı vermekte, tutukluluk hali hukuka uygun değil ise salıverilmesini sağlamaktadır. 88 İtirazın ivedilikle sonuçlan- dırılıp sonuçlandırılmadığı ise, her somut olayın kendi şartlarında, özellikle ulusal makamlar ve başvuran için söz konusu olan tehlikenin ağırlığı ve davanın karmaşıklığı göz önüne alınarak değerlendirilmek- tedir. 89 Aynı durum, aşağıda açıklanacağı üzere tutuklama süresinin makullüğüne ilişkin Sözleşme’nin 5. maddesinin üçüncü fıkrasının ve yargılamanın makul sürede tamamlanmasına ilişkin Sözleşme’nin 6. maddesinin birinci fıkrasının yorumunda da geçerlidir. Bir başka deyişle, tutukluluğun ve yargılamanın makul süreyi aşıp aşmadığı ile tutuklamaya itirazın ivedilikle sonuçlandırılıp sonuçlan- dırılmadığı ayrı kavramlar olmakla birlikte, benzer hususların ince- lenmesini gerekli kılan birbirleriyle bağlantılı kavramlardır. 90 Bununla beraber, Sözleşme’nin 5/4 maddesi gereğince tutukluluğa itiraz ince- lemesinin ivedilikle ( speedily ) sonuçlandırılması için gereken süre, ya- kalanan kimsenin derhal (promptly) hâkim huzuruna çıkarılması için gerekli olan süreden daha uzun ve fakat, Sözleşme’nin 5/3 madde- sinde belirtilen tüm tutukluluğun makul sürede ( reasonable time ) ta- mamlanması için gereken süreden daha kısadır. 91 Çünkü AİHM içti- hatlarına göre, yakalananın, yakalanma anından itibaren en geç 4 gün içinde salıvermeye de yetkili adli bir makama erişiminin sağlanması gerekirken, 92 her somut olayın kendi koşullarına göre değerlendiril- mesi gereken tutukluluğun makul süreyi aşıp aşmadığı hususunda, AİHM’nin uyuşturucu madde ticareti suçu kapsamında geçirilen 3 yıl 1 ay 27 günlük tutukluluk süresini makul gören kararları vardır. 93 88 Mooren v. Germany § 106; Idalov v Russia, § 154; Şahin Alpay/Türkiye, § 133; Mehmet Hasan Altan/Türkiye, § 161; Kavala/Türkiye, § 176. 89 Mooren v. Germany, § 106; S.T.S. v. the Netherlands, (no. 277/05), § 43, 7 June 2011; Shcherbina v. Russia, (no.41970/11), § 62, 26 June 2014; Şahin Alpay/Türki- ye, § 134; Mehmet Hasan Altan/Türkiye, § 162; Kavala/Türkiye, § 179. 90 Nur Centel/Hamide Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 9. Bası, Beta, İstanbul, 2012, s. 339-342. 91 Kunter/Yenisey/Nuhoğlu, s.948. 92 McKay v. the United Kingdom, § 33; Magee and Others v. the United Kingdom, §§ 77-78; Döner ve Diğerleri/Türkiye, § 57. 93 Case of van der Tang v. Spain, (no.19382/92), §§, 55,58, 75-76, 13 July 1995.