Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

27 TBB Dergisi 2021 (155) Recep DOĞAN Bu bağlamda itirazın “ivedilikle” incelenmesiyle ilgili olarak, iç hukukun iki dereceli bir denetim yapılmasına izin verdiği hallerde, AİHM ikinci derece mahkemesi önündeki denetimin daha uzun za- man alabileceğini belirtmektedir. 94 AİHM, Türk hukuk sisteminde, keyfi tutuklamaya karşı güvence sağlayan itiraz mekanizmalarının mevcut olduğunu, tutuklanan kişilerin yargılamanın her aşamasında serbest bırakılmalarını talep edebileceklerini, taleplerinin reddedilmesi durumunda, bu karara karşı itirazda bulunabileceklerini ve nihayetin- de CMK’nın 108. maddesi gereğince soruşturma ve kovuşturma aşa- masında en geç otuzar günlük süreler itibarıyla tutukluluğun devamı konusunda mahkemelerce resen karar verilebildiğini belirtmektedir. Bu nedenle, aşağıda ayrıntılarıyla inceleneceği üzere, uzun tutukluluk hallerinde Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak bireysel başvuruların, keyfiliğe karşı ek güvenceler niteliğinde olduğu AİHM tarafından ifa- de edilmektedir. 95 Bununla beraber AİHM, keyfiliğe karşı güvence sağlayan itiraz kurumunun “etkili yargı denetimi” prensibine dayandığını, etkili ol- manın zaman unsuruna bağlı olduğunu, bu nedenle tutukluluğa iliş- kin gecikmiş bir yargı denetiminin etkili olamayacağını belirtmekte- dir. 96 Bu ilkeden hareketle, AİHM, G.B kararında, Lübnan ve Fransa’da meydana gelen terör saldırılarına katıldığı ve bir radyo istasyonun bombalanmasına karıştığı iddiasıyla tutuklanan şüphelinin, 21 Ekim 1994’de başlayan ve 22 Kasım 1994 tarihinde sona eren tutukluluğa iti- raz sürecinin, İsviçre Federal Mahkemesi’nce ivedilikle sonuçlandırıl- madığına karar vermiştir. Bu kararında AİHM, şüphelinin 21 Ekim’de Savcılık bürosuna itiraz başvurusu yaptığını, 24 Ekimde Savcılığa teb- liğ edilen ve Federal Savcı tarafından 25 Ekim’de reddedilen salıverme talebine karşı şüphelinin Federal Mahkeme’ye 31 Ekim tarihinde itiraz dilekçesi sunduğunu, Federal Mahkeme’nin Federal Savcı’dan tahliye talebine ilişkin görüşünü 7 Kasım tarihine kadar mahkemeye ve şüp- heliye sunmasını, şüpheliden de Savcılığın görüşüne karşı iddiaları- nı 11 Kasım tarihine kadar mahkemeye sunmasını istediğini, Federal 94 Lebedev v. Russia, (no. 4493/04), § 96, 25 October 2007; Shcherbina v. Russia, § 65; Şahin Alpay/Türkiye, § 135; Mehmet Hasan Altan / Türkiye, § 163; Kavala / Türkiye, § 180. 95 Şahin Alpay/Türkiye, § 137. 96 Shcherbina v. Russia, § 62; Kavala/Türkiye, § 177.