Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

382 Sınırdaş Tarımsal Arazi Maliklerinin Önalım Hakkının Yürürlükten Kaldırılmasının Derdest ... (TMK m. 733, 734). 7 Önalım hakkının hukukî niteliğine ilişkin çeşitli görüşler ileri sürülmektedir. 8 Doktrindeki baskın görüşe göre, 9 önalım hakkı yenilik doğuran bir hak olup hakkın kullanılmasına yönelik açı- lan dava da inşaî dava niteliğindedir (HMK m. 108). Gerçekten de 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 10 (HMK) m. 108/2’de de belirtil- diği üzere, hakkın kullanılması için dava açılmasının zorunlu olduğu hallerde açılan dava, inşaî niteliktedir. İnşaî davalar sonucunda verilen hükümler geçmişe veya geleceğe etkili olabilmektedir. Bu husus HMK m. 108/3’te, inşaî hükümlerin aksine anlaşma olmadıkça geçmişe etkili olmayacağı şeklinde düzen- lenmiştir. TMK m. 732 ve devamında düzenlenen önalım hakkı bakı- mından da aksine bir husus belirtilmediğinden, hakkın kullanılması için açılan inşaî dava sonucunda verilen hüküm de geçmişe etkili ol- mayacaktır. Doktrinde bir görüşe göre, davanın kabulü üzerine satıcı ile alıcı arasındaki sözleşme ve mülkiyet ilişkisi sona ermekte ve dava- cı ile davalı arasında satış sözleşmesi kurularak taşınmazın mülkiyeti davacıya geçmektedir. 11 Başka bir deyişle davanın kabulüyle sınırdaş arazi maliki ile alıcı arasında hem satış sözleşmesi kurulmakta hem de sınırdaş arazi maliki taşınmazın mülkiyetini kazanmaktadır. Bu görüş, 7 Kanun koyucunun getirdiği düzenleme çerçevesinde alıcının sınırdaş arazi mali- kiyle anlaşarak işlem yapabilmesi mümkünse de bu durum önalım hakkına da- yalı bir işlem olarak kabul edilemez. “… Önalım hakkı eskisi gibi irade bildirimi ile değil ancak alıcıya karşı dava açılarak kullanılabilir. Bu hakkın dava dışında kullanılması olanaklı değildir. …” Yargıtay HGK, E. 2005/6-230 K. 2005/244 T. 13.4.2005 (kararara.com). 8 Sınırdaş tarımsal arazi maliklerine tanınan önalım hakkı da kanundan doğan bir önalım hakkı olarak düzenlendiğinden kanunî önalım hakkının hukukî niteliğine ilişkin görüşler aynen geçerlidir. Doktrinde ileri sürülen görüşler için bkz. Osman Açıkgöz, Tarım Arazilerinde Yasal Önalım Hakkı, İstanbul 2018, s. 58 vd.; Fikret Eren, “Türk Medeni Kanunu’na Göre Yasal Önalım Hakkı”, Gazi Üniversitesi Hu- kuk Fakültesi Dergisi , 2008, C. XII, S. 1-2 (s.103-126), s. 106 vd. 9 Feyzi Necmeddin Feyzioğlu, Şuf’a Hakkı, İstanbul 1959, s. 14 vd.; Ergun Önen, İnşaî Dâva, Ankara 1981, s. 89; Açıkgöz, s. 69-70; Simge Aksu Kayacan, “Sınırdaş Tarımsal Arazi Maliklerinin Önalım Hakkının Doğumu ve İleri Sürülebilmesi İçin Gerekli Unsurlar”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , Y. Mayıs-Hazi- ran 2020, C. 15, S. 189-190 (s. 617-691), s. 622; Vedat Buz, Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar, Ankara 2005, s. 151 vd.; Fikret Eren, Mülkiyet Hukuku, Ankara 2016, s. 410; Lale Sirmen, Eşya Hukuku, Ankara 2017, s. 416; M. Kemal Oğuz- man /Özer Seliçi /Saibe Oktay-Özdemir, Eşya Hukuku, İstanbul 2017, p. 1966. “… Önalım davası yenilik doğuran bir dava, kararı da yenilik doğuran bir karardır. …” Yargıtay HGK, E. 2005/6-358 K. 2005/470 T. 21. 09. 2005 (kararara.com). 10 RG, 04.2.2011 T., 27836 S. 11 Eren, Önalım, s. 118.