Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

29 TBB Dergisi 2021 (155) Recep DOĞAN da geçen 16 günlük sürenin bu tür bir inceleme için aşırı olduğunu belirtmiştir. Ardından somut olayın koşulları göz önüne alındığında itirazın ivedilikle sonuçlandırılmadığını, 16 günlük sürenin iki mahke- me arasında geçmediğini belirten AİHM, Sözleşme’nin 5. maddesinin dördüncü fıkrasının ihlal edildiğine karar vermiştir. 99 Sözleşme’nin 5. 1 (c) maddesi ve aynı maddenin dördüncü fıkrası gereğince, tutukluluğa itirazın ivedilikle sonuçlandırılmaması ve uzun süren tutukluluk hallerinde, AİHM tarafından tedbiren salıverme ka- rarı verilebilmektedir. Ancak tedbiren salıverme olanağı, hakkında henüz ilk derece mahkemelerince hüküm verilmemiş kişiler için söz konusudur. 100 Hakkında ilk derece mahkemelerinin hüküm verdiği ve tutuklu yargılanmasına devam edilen kişilerin uzun süren tutukluluk hallerinde ise Sözleşme’nin 6. maddesi ve 5. 1 (a) maddesi geçerli olup, AİHM tarafından salıverme yönünde bir tedbir kararı verilmemekte- dir. Bu hallerde, AİHM, aşağıda inceleneceği üzere, kural olarak yargı- lamanın uzun sürdüğünü ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini gerekçe göstererek ihlal ve tazminat kararı vermekte, tedbiren salıver- meye karar vermemektedir. Nitekim Şahin Alpay kararında AİHM, Şahin Alpay hakkında hü- küm verilmemesi sebebiyle hemen tahliye edilmesine karar verebilmiş iken 101 Mehmet Hasan Altan kararında, Mahkeme, iç hukukun açık veya zımni bir şekilde Sözleşme’yi ihlal edip etmeyeceğini denetleyebilece- ğini, özgürlükten yoksun bırakmanın keyfi olup olmadığı ve hukuki belirlilik ilkesini ihlal edip etmediğini inceleyebileceğini, 102 ancak Meh- met Altan’ın mümkün olan en kısa sürede tahliyesi hakkında karar veremeyeceğini, bu yönde bir tedbir kararı vermesine kanuni dayanak olmadığını, çünkü durumunun Sözleşme’nin 5. 1 (a) maddesi kapsa- 99 Shcherbina v. Russia, §§ 62-71. 100 Ayrıntılı tartışma için bakınız Wemhoff v. Germany, p.19, 20, § 9. Aynı yönde bkz. Centel, 2013, s.197-199; Taşkın, s.282-283; Tezcan/Erdem/Sancakdar/Önok, s.283-284. AİHM’in temyiz aşamasındaki tutukluluğu, Sözleşme’nin 5. 1 (a) mad- desi kapsamında hükümlülük ( conviction ) olarak nitelendirmesinin iç hukuku- muz bakımından uygun olmadığı yönündeki tartışma için bkz. Muharrem Özen/ Devrim Güngör/Güneş Okuyucu Ergün, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Ka- rarları Işığında Türk Hukukunda Azami Tutukluluk Süresinin Hesaplanmasına İlişkin Değerlendirmeler”, Ankara Barosu Dergisi , 2010, C. 68, S. 4, s. 181-187, s. 184-186. 101 Şahin Alpay/Türkiye, § 195. 102 Mehmet Hasan Altan/Türkiye, §§ 144-167.