Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

36 AİHM Kararları Işığında Tutuklama Tedbirinin Hukuka Uygunluğunun Denetimi ulusal mahkemelerin yorumları keyfi veya açıkça gayrimakul ( mani- festly unreasonable ) olmadığı sürece, 126 AİHM sadece bu yorumların Sözleşmeyle bağdaşıp bağdaşmadığını saptamakla yetinmektedir. 127 Bu nedenle, AİHM’nin ulusal mahkemelerce verilmiş kararlar ile ilgili olarak önündeki davalarda ulusal hukukun yorumlanma ve uygulan- ma biçiminin Sözleşmeyle uyumlu olup olmadığını teyit etmesi gerek- mektedir. 128 Ancak bu husus AİHM’nin kendisine tutuklama ile ilgili sunulan delilleri ve tutuklamanın gerekçesini hiçbir şekilde tartışamayacağı şeklinde anlaşılmamalıdır. Aksi bir yorum, AİHM’nin önüne gelen şikâyette, başvuran aleyhine sunulan delillerin içeriğini inceleyemeye- ceği, sadece tutukluluğun ve tutukluluk halinin devamının kanuni da- yanağının olup olmadığını inceleyebileceği anlamına gelir ki, AİHM bu yorumun gerek kendisi gerekse Anayasa Mahkemesi açısından ka- bul edilemez olduğunu açıkça belirtmiştir. 129 Bu bağlamda Mahkeme, iç hukuk kurallarının açık veya zımni bir şekilde Sözleşme’ye uygun olup olmadığını denetlemek yetkisine sahip olup özellikle özgürlükten yoksun kılma konusunda, hukuki güvenlik ilkesine riayet edilmesinin önemine vurgu yapmaktadır. Yukarda da açıklandığı üzere, özgürlük- ten yoksun kılma ve tutuklama tedbiri bağlamında, Sözleşme’nin 5. maddesinin birinci ve üçüncü fıkrası, hâkimin tutukluluğun yerinde- liğini, ya da tutukluluğa esas teşkil eden gerekçeleri (the merits of the detention) incelemesini zorunlu kılmaktadır. Bir suç işlediği şüphesiyle tutuklanan kişinin, adli bir makama erişiminin güvence altına alınmış olması ya da bu tür tedbirlerin uy- gulanmasının iç hukukta kanuni bir dayanağının bulunması, bu dü- zenlemelerin içerik veya nitelik itibariyle aynı zamanda hukuka uy- gun olduğu ve hukukun üstünlüğü ilkesiyle uyumlu olduğu anlamına gelmez. Bu bağlamda, iç hukukta kanuna uygun olup azami süreyi aşmayan tutukluluk hallerinin gerekçesinin hukuka aykırı olması ve 126 Anheuser-Busch Inc. v. Portugal [GC], (no. 73049/01), §§ 83, 86, 11 January 2007; Selahattin Demirtaş/ Türkiye (No.2), § 148. 127 Waite and Kennedy v. Germany [GC], (no. 26083/94), § 54, 18 February 1999; Roh- lena v. the Czech Republic [GC], (no. 59552/08), § 51, 27 January 2015. 128 Assanidze v. Georgia, § 171; Alparslan Altan/Türkiye, § 110; Kavala/Türkiye, § 132. Ayrıca bkz. Tezcan/Erdem/Sancakdar/Önok, s.315. 129 Şahin Alpay/Türkiye, § 114; Mehmet Hasan Altan/Türkiye, § 135.