Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

37 TBB Dergisi 2021 (155) Recep DOĞAN Sözleşme’nin ihlaline neden olması mümkündür. Mahkeme’ye göre, bir tutuklamanın keyfi olup olmadığının denetiminde esas faktör, tu- tuklamanın iç hukuka uygun olup olmadığı ve kanuni dayanağının bulunup bulunmadığından çok; bu kavramları aşacak şekilde huku- kun üstünlüğü ilkesi doğrultusunda tutuklamaya esas teşkil eden ge- rekçenin denetlenmesidir. 130 Sözleşme’nin 5. maddesi kapsamında oluşan bu gerekçenin denet- lenmesi yetkisi, uzun süren tutukluluk halleri ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi’ne yapılan bireysel başvurularda verilen kararların da ge- rekçesinin denetlenmesini ve bireysel başvuruların ivedilikle sonuç- landırılıp sonuçlandırılmadığını incelemeyi mümkün kılmaktadır. IV- ANAYASA MAHKEMESİ’NE YAPILAN BİREYSEL BAŞVURUNUN ETKİLİLİĞİ VE İNCELEME SÜRESİ Tutuklama, tutuklama talebinin reddi, tutuklamanın devamı, tu- tukluluğun kaldırılması talebinin reddi kararlarına karşı “itiraz” kanun yoluna başvurulabilir (CMK m. 101/5). İtiraz yolu tüketilince, bireysel başvuru yoluna gidilebildiği gibi, yargılamanın makul süre içinde ya- pılmadığı iddiası ile de (Any. m.19/7) Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılabilmektedir. Neticede tutukluğun temel bir hakkı ih- lal eder boyuta ulaştığına kanaat getirilirse, Anayasa Mahkemesi’nce tutukluluk durumunun sona erdirilmesine karar verilmesi gerekir. 131 AİHM, Sözleşme’nin 5. maddesi kapsamında uzun süren tutukluluk halinin yerindeliğinin denetlenmesi ve tutukluluk halinin sona erdiril- mesi için Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapma olanağının bulunmasının, Sözleşme’nin 35. maddesi gereğince tüketilmesi gere- ken etkili bir iç hukuk yolu sağlayıp sağlamadığı konusunda görüşü- nü Koçintar kararında belirtmiştir. 132 130 Assanidze v. Georgia, § 171; Alparslan Altan/Türkiye, § 110; Kavala/Türkiye, § 132. 131 Yenisey, s.216. Balo’ya göre Anayasa Mahkemesi’nin bu tür durumlarda “tedbi- ren tahliye kararı” yerine, CMK’nın 269. maddesinden de yararlanmak suretiyle itiraz mercii olarak, “tutukluluğun infazının geri bırakılması kararı” vermesi daha uygun olur. Çünkü “tedbiren tahliye kararı” da sonuçları itibarıyla tutukluluğun infazının geri bırakılmasıdır (Balo, s.18-19). 132 Ali Koçintar/Türkiye.