Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

54 2017 Anayasa Değişikliğinin Demokratik Nitelik Sorunu A. Kavramsal Çerçeve 1. Anayasacılık ve Anayasanın Anlamı Hukuken bağlayıcı metinlerle siyasal birimlerin örgütlenmesini, karar alma süreçlerini, mekanizmalarını düzenlemek; bireylerin temel hak ve özgürlüklerini güvenceye bağlamak anayasacılığın temelini oluşturmaktadır. Bu açıdan siyasal iktidarı gerek şekli (organizasyon) gerek maddi (yetkiler) olarak çerçeveleyen anayasalar insan onuruna yöneldiği ölçüde anayasacılığın özü ile bağdaşırlar. Anayasada siyasal iktidarın ne şekilde teşekkül edeceği ve hangi yetkilerle donatılacağının yapısal şartları oluştururken, bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin güvenceye bağlanması ise anayasa metninin haklar şartını teşkil eder. Yapısal şartlar ve haklar şartı ile birlikte anayasanın yöneldiği en önemli hedef şudur: Siyasal iktidarı sınırlandırmak. Zira anayasa me- tinlerinin asıl varlık gayesi, ejderha misali güçlü devlet iktidarını ka- rınca misali zayıf konumda olan yönetilenler lehine zapturapt altına almaktır. Ezcümle anayasalar devleti sınırlandıran en temel metinler- dir. Bir anayasa devleti sınırlandırdığı ve yönetilenlerin temel özgür- lüklerini devlete karşı koruduğu ölçüde anlam kazanır. Tersi bir du- rumda anayasa sözde bir anayasa olarak devleti koruyan sıradan bir metin olmaktan başka bir anlam ifade etmez. Yukarıdaki hususu Homeros’un Odeysseia Destan’ından Ulysses metaforu ile anlatalım: 6 Ulysses, Sire’lerin baştan çıkaran şarkıların- dan etkilenir. Bu şarkılardan etkilenmemek için gemideki tayfasından kendisini direğe bağlamasını ve ne olursa olsun onu çözmemesini em- reder. Ancak kontrolden çıkma ihtimaline karşı kendisini direğe bağ- latan Ulysses, Sire’lerin şarkılarını duyunca sesin cazibesine kapılır ve tayfasından kendisini çözmeleri hususunda emir verir. Fakat tayfası ilk emrini dikkate alıp, ikinci emri uygulamaya sokmaz. Anayasa işle- vi de tıpkı Ulysses’in kendisini direğe bağlama ve Siren’lerin baştan çı- karıcı seslerine kapılıp kedisini onlara kaptırmama durumuna benzer. İhtiva ettiği yapısal ve haklar şartı ile anayasa, siyasal iktidarın deyim yerindeyse çılgınlığa kapılmasını önler; çünkü gelecekteki eylem ve işlem kabiliyetini sınırlandırır. 6 Ozan Varol, “Temporary Constitutions”, California Law Review , C. 102, S. 2, 2014, 409-464, s. 410.