Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155.Sayı

70 2017 Anayasa Değişikliğinin Demokratik Nitelik Sorunu 2. 2017 Anayasa Değişikliğinin Kuruculuk ve Demokratik Niteliği 2017 Anayasa değişikliğine kadarki süreçte, özgürlüklerin önünü açacak olan, iktidarı, özgürlükler lehine sınırlayan ve demokratik yön- temlerle dengelemeyi içeren yeni bir anayasa ihdası arayışı sürmüştür. Ancak 2017 Anayasa değişikliği ile demokratik ve özgürlükçü anayasa hedefi terk edildi, bunun yerine özgürlükler aleyhine otoritenin de- rinleştirilmesi ile denge-denetim mekanizmaları ortadan kaldırılarak, siyasi iktidarın tek merkezde toplanması yoluna gidildi. Böylelikle, 12 Eylül 1980 Darbesinin kurduğu, özgürlükler karşısında otoriter yöne- timi tercih eden, devleti merkeze alan, birey özgürlüklerini gerileten düzene geri dönüldü. 55 Hatta diyebiliriz ki 1982 Anayasasının ilk ha- linden daha da geriye gidildi. Değinilmesi gereken önemli bir husus, özgürlükler alanını orta- dan kaldıran olağanüstü rejim uygulamasının, bir kez daha Anayasa- nın otoriter yüzünü ortaya çıkarmasıdır. 56 Dolayısıyla burada kısaca olarak bu Anayasa değişikliğinin ortam ve koşullarına da değinelim. Esasında bizdeki gibi katı anayasaların değiştirilmesi, usul kuralları- nın yanında “ortam ve koşullar” bakımından da kayıtlamalara bağ- lanabilmektedir; OHAL, seferberlik, savaş, işgal vb. durumlar. Bu tür kayıtlar içeren anayasa örnekleri: Belçika (1994), Brezilya (1988), İs- panya (1978), Romanya (1991). Ancak bizde, ortam ve koşullara bağlı kayıtlar bulunmamakla birlikte, 1971 ve 1973 Anayasa değişiklikleri, sıkıyönetim sırasında yapıldığı için anayasacılar tarafından, meşruluk bakımından sürekli eleştirilmiştir. 57 OHAL KHK’leri yoluyla giderek ağırlaşan uygulamalar, OHAL’in üçüncü ayında “Anayasayı askıya alma” eşiğine ulaşmıştır. Oysa tam tersine, siyasal iktidarı sınırlama ve insan hak ve özgürlüklerini güvenceleme özelliği ile Anayasa, özel- likle hak ve özgürlüklerin sınırlandığı, kamu makamlarının ise yetki- lerinin arttırıldığı ortam ve koşullarda saygı 58 görmeliydi. Maalesef bu saygıya, dikkat ve özen gösterilmemiştir. Bu koşullarda Anayasa 55 Sevtap Yokuş, Türkiye’de Siyasal Süreçlerin Anayasal Düzleme Yansımaları, De- mocratic Progress Institute, Nisan 2018, s. 22. 56 Sevtap Yokuş, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Türkiye’de Olağanüstü Hal Rejimi Pratiği ve Anayasa Şikâyetine Etkisi, Seçkin Yayınları, Ankara 2017, Ön- sözden. 57 İbrahim Ö. Kaboğlu, 15 Temmuz Anayasası, Tekin Yayınları, İstanbul 2017, s. 45. 58 Kaboğlu, 15 Temmuz Anayasası, s. 45.