Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

89 TBB Dergisi 2021 (156) Mahmut Fevzi ÖZLÜER sındaki ilişki gösterilmeye çalışılacaktır. Bu doğrultuda tarihsel mater- yalist bir hukuk yöntemine bağlı kalınarak, ekolojik kriz koşullarının; emekçi sınıfların kendilerini krizin faili ilan eden tarihsel ve toplumsal koşullara tabi kılınmasının hukuki arka planı ortaya konulacaktır. Emekçi sınıfların sömürülmelerine rıza üretmelerini 1 mümkün kı- lan ve onların kural koyma, toplumsal dayanışma güçlerini ellerinden alan (rızayla veya zorla) birikim için gerekli hukuki düzeyin ve hak- ların inşa edilmesine yönelik toplumsal karakter açığa çıkartılacaktır. 2 Bu bağlamda da ekolojik krize neden olan sermaye birikim sürecinde, biriktirilenin ve sermaye tarafından el konulanın ya da çitlenenin bir yanıyla emek sürecine dair toplumun ve emeğin yapabilirlik ve hukuk bilgisi, kapasitesi, gücü diğer yandan da toplumsal ve sınıfsal örgüt- lenme imkanı, toplumun hukuk yapma yeteneği olduğu önermesin- den hareketle bu el koymanın tarihselliği ortaya konulacaktır. Walker’e göre emek gücü ,”kapitalizmde bireysel bir kapasite olarak an- laşıldığı için, bir meta olarak emek gücü konseptinden uzaklaşmanın ilk adımı, emeğin karşılığının ödenip ödenmediğinden bağımsız olarak, emeğin beceri- sinin tamamen sosyal ve iş birliğine dayalı bir etkinlik olarak görülmesidir. ” 3 Bu eksende ‘hukuku’, toplumsal varlığın ontolojisine içkin tarihsel bir hafıza ve sosyal bir beceri olarak kabul etmek gerekir. Azzelini’ye göre de “ insani beceriler oluşturmak, kolektif, sosyal bir faaliyettir. Bunlar, geç- mişte başkaları tarafından ortaya konulmuş bilgiden ve hünerden, gelecek ne- siller için bilgi edinme amacıyla sosyal olarak organize edilmiş sistemlerden, diğer insanlarla iş birliği içinde olmaktan ve bireylerin sosyal olarak kendile- 1 Bu konuda bakınız, Antonio Gramsci, “Kapital’e Karşı Devrim”, David Forgacs (der.), Gramsci Kitabı Seçme Yazılar 1916-1935, Çeviren: İbrahim Yıldız, Dipnot Yayınları, Ankara, 2010. 2 Rıza üretimi kavramını geliştiren Gramsci’ye göre, toplumsal ve siyasal deneti- min sağlanmasında bir yandan zor araçları diğer yandan da rıza ilişkileri hakim- dir. Bu çerçeve ekseninde hukuk, bir yandan egemenin koyduğu kurala toplumun rıza göstermesinin normatif araçlarını yaratırken diğer yandan da bir zor aygıtı işlevi taşır. Toplumun, egemenin koyduğu kurala uymasının aracı olarak hukuk, bir rıza üretme mekanizmasıdır. Bu çalışmada da rıza üretimi süreci, toplumun egemenin kurallarına uymasını mümkün hale getiren, toplumsal, siyasal, iktisa- di koşullara, kurallara, ilişkilere göre biçimlenen tarihsel hukuki biçimler bütünü anlamında kullanılmıştır. Bu konuda bakınız, Mehmet Yetiş, “Devletin İki Görü- nümü”, Mülkiye, No.264, Kış, 2009, s.129-153. 3 Walker’den aktaran, Dario Azzelini, “Emek Gücünü Müşterekler Olarak Organi- ze Etmek”, Praksis Sosyal Bilimler Dergisi , Sayı: 49, 2019/1, s. 88.