Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

106 Ekolojik Krizin Yeniden Üretiminde Hukuk di kuruluşu ise asla biçime indirgenemez. Maddi kuruluş, insanların toplumsal praksisini de kapsayan, insanın doğa ve emek arasındaki canlılığının üretim ve yeniden üretimiyle belirlenir. Dardot ve Laval’a göre de ortaklaşmacı bir toplumun kuruluşun- da, toplumsal praksis olarak üretim ve yönetim birliğinin hukuksal açıdan inşasını ortaya koymak gerekir. 59 Bu inşayı ortaya koymak için de Dardot ve Laval, Roma Hukuku’nda müşterek varlıkların mülki- yet dolayımlı inşasına yönelirler ve mülkiyet dolayımını aşacak bir praksisin önemini açığa çıkartırlar. Dardot ve Laval, geçmiş sosyalizm deneyimlerinin bölüşümde adalete odaklanan eşitlikçiliğinin politik ufkunu ve doğal hukuk ekollerini eleştirerek, artık değerin üretim ko- şullarına daha çok odaklanmışlardır. Sosyalizmi bir bölüşüm ideolojisi olarak değil de yönetme, yapma ve kurma pratikleri ekseninde bir tür sahiplik üretmeyen muktedirleşme olarak üretmeyi dert edinmek bu bağlamda gerekli olmuştur. Hukuk yaratan pratiklerin devlete naza- ran önceliğini de vurguyarak, hakların biçimsel kuruluşunda, yazarla- rın önerdiği “ kuran praksis ” kavramını bu çalışmada hakların sermaye tarafından nasıl temellük edildiğini ortaya koymak için tercih ediyo- ruz. 60 Dardot ve Laval, praksis kavramını Marx’ın Feuerbach Üzerine Tezler eserinden esinlenerek açıklar. Buna göre, “ şartların insanlar tara- fından değiştirilmesinin aynı zamanda dışardaki şartları da değiştiren insan- ların kendilerini de değiştirmesi demek olması, ancak bu kendini değiştirme ile insanların eylemi bir ve aynı şeyse, dışardaki şartların dönüşmesinin basit etkisi veya sonucu değilse anlaşılabilir, aksi takdirde iki değişim arasında bir nedensellik bağıntısı olması gerekirdi ve kurtulunması gereken tam da budur. Dolayısıyla praksis, eylem sırasında eyleyicinin kendini değiştirmesiyle prak- sisin öznesinin üretilmesidir. ” 61 İşte makalemizde de praksis kavramı, bu bağlamıyla kullanılmıştır. İnsanın emeği aracılığıyla toplumsallığını, doğal ve tarihsel belir- lenimlerde, gerçekleştirmek için gerekli olan yapabilirliklere ve ola- 59 Pierre Dardot, Christian Laval, Müşterek 21. Yüzyılda Devrim Üzerine Deneme, Çevirenler: Emine Sarıkartal, Ferhat Taylan, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2018, s.392. 60 Age, s. 391 vd. 61 Age, s.392.