Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

125 TBB Dergisi 2021 (156) Mahmut Fevzi ÖZLÜER bu iki özel koşula bağlı kalınarak hak kavramının biçimlenmesinin ze- minini oluşmuştur. Özel mülkiyet rejimine tabi hukuki biçimin inşası tam da etkisini hakkın biçimi üzerinde bu iki zeminde gösterir. Doğa- da bulunan şeylerin emek verilerek edinimi halinde şahsi mülk hali- ne getirilebileceğini belirten Locke, geliştirdiği örtülü rıza kavramıyla da politik toplumu önceleyen hak kavramının, devlet sistemi içinde aşısının nasıl tutacağının koşulunu oluşturmuştur. Bayram’ın işaret ettiği gibi, Locke açısından “Doğal durumunda insanlar, doğal hakla- ra sahip olduğunu bilirdi; yaşamı sağlığı, özgürlüğü ve mülk edinme hakkı ona bağlanmıştı. Ancak biri (bir insan tekini) mülk edindiğinde, doğal haklar efendinin haklarına dönüşürdü (…) İşaret edildiği üzere, politik toplumun ana amacı, mülkiyetin dolayısıyla onun edinilme ve biriktirilme koşullarının korunmasıydı.” 109 Kural koyarak hukuksal ilişkinin doğacağı ve dolaysıyla da hak- kın kaynağının özünde devletin iradesi olduğuna yönelik pozitivist görüşe sınırı Hobbes ve Locke dolayımında çeken sermaye sınıfı; hu- kuki biçimi, bir “şey”i temellük eden onun kullanma, yararlanma ve ortadan kaldırma “hakkı”nın da sahibidir, önermesi ekseninde tarih- sel olarak yeniden üretebilmiştir. Bu bağlamda toplumsal ilişkiler nasıl ki kapitalist toplumda şeyler arasındaki ilişki olarak görünür, yine sınıflar arasındaki kural koyma- ya dair hukuki ilişkiler de kurallar arası ilişkiler olarak görünür. Kapitalist toplumda hukukun, hukuki biçim olarak kendini ifade ettiğini belirten Buckel’e göre, “(…) hukuk biçiminin şeyleşmesi prosedürlerden hareketle özel bir bi- çim alır. (…) S öz konusu prosedür filtreleri, madunları dışlarlar ve hem hukuki kanıtlama tekniklerine hâkim olan, hem de hukuki olarak disipline edilmiş hukukçu aydınların mıntıkasıdır. (..) Bu prosedürün sonuçları olarak toplumsal güç ilişkileri, hukuki ilişkilere dönüştürülür. Mahkeme kararları, sözleşmeler, yasa kitapları, sokak tabelaları, sınır dışı etme, vb. hukuk biçimi kendi zenginliği ile beraber yeni bir gerçeklik yaratır: Dolaysız kavrayışlar karşısında kendini koruyan olgusal karşıtı bir olgusallık. Böylelikle bir dava Hukuku (Egemenlik Kuramlarının Tarihsel Materyalist Bir Eleştirisi), Edebi Şey- ler Yayınevi, İstanbul, 2019, s. 96 vd. 109 Age, s. 96- s. 99.