Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

129 TBB Dergisi 2021 (156) Mahmut Fevzi ÖZLÜER mübadele değeri biçiminde emeğin yeniden üretilmesi yoluyla, insanı toplumsal bir tür olmaktan kopartarak onun hem türüne karşı hem de yaşamına karşı yabancılaşmasına, hukuki bağlamında ise yaşamını yeniden üretme hakkının, emek gücünü değerinde satma arayışıyla, istisnalaştırmasına yol açar. 123 Bu hakkın istisnalaştırılmasının esasını Vatter’in vurgusu bağlamında algılamak mümkündür: “ Canlı emeğin insan türünü doğurma kapasitesi, insan türünün yeniden üretimine değil, sadece işçinin kendini yeniden üretimine hizmet eden emek ücreti formunda kısıtlanır, kontrol edilir, engellenir ve mahrum bırakılır. ” 124 Canlı emeğin kapitalist birikim için hem bir sınır hem de bir bari- yer olduğunu vurgulayan Marx, bu sınırın aşılması için gerekli olan şeyin, emekçilerin zamanı olduğunu, bu anlamda işçi sınıfının kendisi için ayırdığı zamanın sermayenin zamanı haline gelerek, krizin de aşılabileceğini işaret eder. 125 Bu nedenle de hakkın istisnalaştırılma- sı, mübadele değeri yaratmanın belirlendiği hukuki biçimin eksenin- de mümkün hale gelir. Emeğin zamanına, sadece üretim içinde değil aynı zamanda yeniden üretim içinde de el konulması gerekir. Bu el koyuş, canlı emeğin türsel gerçekliğinden ve toplumsal pratiğinden kopuşuna tekabül eder. Bu nedenle yaşama hakkının istisnalaştırılma- sı, bir yandan türsel varlığa diğer yandan da kendini yönetme pratiği- ne yabancılaşma olarak açığa çıkar. İnsan, sadece nefes alıp veren bir “şeye” dönüştükçe, birikim mümkün olur. Tam da bu çelişkiyi, hem canlı emeğin varlığına duyulan ihtiyaçla, emek gücünün insani varo- luşundan çıkarak birikimin mümkün olması gerçeğini Marx, “ sermaye ancak gerekli emek hem varolduğunda hem de varolmadığı ölçüde var olur .” 126 biçiminde formüle eder. Hukuki biçimin üretimi, farklı toplumsal sınıfların yeniden üreti- mi (işçi ve sermayedarların) ve bu dolayımla emek gücünün ve hak- larının kategorize edilerek toplumsallaşması sürecidir. Hakkın, emek ve doğanın farklılaşan birliğine dair tarihsel bir varlık zemini olmaklı- ğından; “şey”e dair sahiplik ilişkisinin tikel formları olarak açığa çık- 123 Agm, 198. 124 Agm. 125 Karl Marx, Kapital, 1. Cilt, Çeviren: Mehmet Selik ve Nail Satlıgan, Yordam Ya- yınları, 3. Baskı, 2012, s.195 vd. 126 Miguel Vatter, agm, s.205.