Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

133 TBB Dergisi 2021 (156) Mahmut Fevzi ÖZLÜER üretimidir. Read’in vurguladığı gibi, “ emek gücünün yeniden üretiminin vazgeçilmez unsurun yalnızca becerilerin yeniden üretimi değil, aynı zaman- da hâkim ideolojiye, daha doğrusu bu ideolojinin uygulamalarına itaatin üre- timi olduğu açıktır. ” 132 Bu itaatin ve rızanın üretimi, emekçilerin hakla- rının devlet düzeni içinde sınırlandırılması, yasa ve yargıyla mevcut meta üretiminin güvence sistemleri sağlanır. Bu yönüyle de yasa-yargı gücüne veya devlet düzenine dayan- mayan bir kapitalist üretimden söz etmek mümkün değildir. Bu pek tabi, hakların çitlenmesi pratiğini örgütleyen üretimin aynı zamanda; “ adaletin, müşterek olarak, emekçi sınıflar tarafından nasıl üretilebileceğ i?” sorusunu gündeme getirecektir. Tam da Jameson’ın vurguladığı nokta bu açıdan önemlidir. Jameson, üretimin iki farklı zamansallık ürettiği- ni bunlarda birincisinin metayı üreten zaman bir diğeri de nesnenin- emek gücünün varolmaktaki sakin varlığı. 133 Bu iki zamansallık asla tüm modern çabalara rağmen bir arada var olamaz. Öznelliğin nesneye dönüşmesi, hesaplanabilir, sayılabilir ve kont- rol edilebilir kılınmasına dair zamansallıkla, insani yaratıcılık için gerekli olan zaman bir araya gelemez. İnsanın maddi varoluşu için gerekli olan adaletin müşterekleştirilmesi, uzun, parçalı, kuşakları kapsayan, hafızayı ve dilin yaratıcılığını tetikleyen bir zamansallığa 134 tabi praksisken, tüm bu zamanı bir mekâna dönüştürerek çitleyen ya- sanın zamanı ise homojen, tekdüze ve tanımlıdır. Jameson’ın sanat için vurguladığını 135 bu bağlamda hukuk için söyleyebiliriz. Hukuk hem çalışma eyleminin hem de onun ürettiği nesnelerin yabancılaştırıldığı bir toplumda, yaşama ve eylemliliğe dair özgün bir ütopik öngörüye sahip bir mekân tanımlar. Bu mekân en genel anlam- da yasanın kendisidir. Bu ütopik öngörü, hukuka uygun davranmanın herkes için iyi olacağına dair kabulü üretmektedir. 132 Jason Read, Sermayenin Mikropolitikası, Şimdiki Zamanın Tarihöncesi ve Marx, Çeviren: Ayşe Deniz Temiz, Metis Yayınları, İstanbul, 2014, s.237-238. 133 Fredric Jameson, “Zaman ve Modernite Kavramı”, Çeviren: Alev Türkmen, Any- time Konferans Bildirileri Kitabı, Derleyen: Cynthia C. Davidson, Mimarlar Der- neği, 1999, s. 225. 134 BegümÖzden Fırat, “Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri”, s. 45. 135 Fredric Jameson, agm, s.225.