Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

343 TBB Dergisi 2021 (156) Duygu HATİPOĞLU AYDIN bir hat olarak sosyal içerme kavramı, bir politik hat ve hukuksal dü- zenlemeler toplamı olarak ele alınacaktır. Daha sonra sosyal boyutuy- la vatandaşlık kavramına odaklanılacaktır. Devamında sosyal içerme politikalarıyla pasif vatandaşlıktan aktif vatandaşlığa dönüşüm tartı- şılacaktır. II. Sosyal Dışlanma Kavramı Sosyal dışlanma kavramı, ilk kez Rene Lenoir tarafından, 1974’te, bir şekilde toplum dışında kalmış, zihinsel veya bedensel engelliler, yaşlılar ve sakatlar, tek ebeveynli aileler, uyuşturucu kullananlar, suç- lular, işsizlik sigortası kapsamına girmeyen işsizler için kullanılmıştır. 4 Refah devletinin yeni sorunlara yanıt verememeye başladığı bir dö- nemde kavram, yeni ortaya çıkan işsizlik, gettolaşma ve aile yapısın- daki değişiklikler gibi sorunlara referans verir hale gelmiştir. 5 80’li yıl- larla birlikte ‘yeni yoksullar’ın artması, refah devletinin yerini küresel pazarların genişlemesine bırakması gibi sebeplerle kavramın anlamı da değişmiştir. 6 Sosyal dışlanmaya ilişkin bir tanım birliği olmadığı gibi, yoksul- luğa ilişkin de bir tanım birliği olduğundan söz edilemez. Öte yandan yoksulluk, sosyal dışlanmayı etkileyen unsurlardan biridir. Yoksullu- ğun tanımında genellikle ekonomik göstergelerden yola çıkılmaktaysa da yoksulluğa dair başta gelir ve tüketim harcamaları olmak üzere bir- çok farklı kıstası kapsayan bir göstergeler yelpazesi mevcuttur. 7 Yok- sulluk, mutlak ve göreli olarak iki şekilde tanımlanmaktadır. Mutlak yoksulluk gelir/tüketim harcamalarını kıstas alan, genellikle insanla- rın ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli kaynağa sahip olamama duru- mu olarak ya da mutlak asgari refah düzeyinin altında kalma durumu ve yaşamda kalabilmek için gerekli mal ve hizmetlere olan ihtiyaçların 4 Hilary Silver and S.M. Miller, “From Poverty to Social Exclusion: Lessons from Europe”, in Poverty&Race in America: The Emerging Agendas (Lexington Books, 2006), s. 59. 5 Arjan De Haan, “Social Exclusion: Enriching the understanding of deprivation”, Studies in Social and Political Thought, C. 2, S. 2 (2000), s. 23. 6 Seyhan Erdoğdu, “Sosyal Politikada ‘Avrupalı’ Bir kavram: Sosyal Dışlanma”, Ça- lışma Ortamı Dergisi , S. 75 (2004), http://sosyalpolitika.fisek.org.tr/?p=38. 7 Fikret Şenses, Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk, İletişim Yayınları 2006, s. 62.