Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

349 TBB Dergisi 2021 (156) Duygu HATİPOĞLU AYDIN yükünde bir artış ortaya çıkar. 25 Söylemin dışlanmayı, toplumsal ya- şamın dışında kalma ve içermeyi de çalışma ile sınırlaması, Silver›ın dayanışma paradigmasıyla uyum sağlar. Bahsedilen paradigmalar ve söylemler ideal tiplerdir. Avrupa devletlerindeki farklı refah rejimleri, bu özelliklerin farklı yoğunluk- lardaki bileşiminden meydana gelir. Burada paradigmalar ve örtüşen söylemler meta dışılaşma ve tabakalaşma seviyeleriyle değerlendiri- lebilir. Meta dışılaşma refahın piyasa dışında sağlanabilme derecesi, yani iş gücü piyasalarına tamamıyla bağlı olmaktan çıkarılması, bir diğer deyişle iş gücünün meta olmaktan çıkarılma derecesi iken, ta- bakalaşma, refahın sosyal tabakalar arasında ne ölçüde eşit dağıtıldı- ğı ile ilgilidir. Sosyal demokrat refah rejimleri, tekelci paradigma ve yeniden dağılımcı söylem ile uyumlu ve meta dışılaşma seviyesinin en fazla olduğu rejimlerdir. Liberal refah rejimleri uzmanlaşma para- digması ve ahlaki sınıf altı söylemine uygun ve meta dışılaşmanın en az olduğu rejimlerdir. Burada refah tamamen çalışmaya bağlıdır, re- fah aktörleri olarak devletin ve ailenin rolü az, piyasanın rolü fazladır. Muhafazakâr-korporatist refah rejimlerinde, dayanışma paradigması ve sosyal bütünleşmeci söylemle uyumlu şekilde, ailenin rolünün en fazla, piyasanın rolünün ortada olduğu yerde, devletin rolü tamam- layıcıdır. 26 Bu bağlamda sosyal dışlanmanın farklı ülkelerde ve farklı refah rejimleri açısından farklı anlamlara geldiği söylenebilir. Sosyal dışlanma esas itibariyle Avrupalı bir kavram olsa da 27 , de- ğişik açılardan ve farklı coğrafyalar bağlamında ele alınmıştır. Örne- ğin Amartya Sen, sosyal dışlanmayı, yoksulluk ve yoksunluk ile bağ- lantılı şekilde, “kapasite yoksunluğu” ile açıklar. 28 Ona göre yoksulluk sadece gelir açısından değil, kötü yaşama olarak görülmelidir. Gelir, yoksunluğun olmadığı bir hayat için önemli bir araçtır ancak tek araç değildir. Bu halde yoksulluk, asgari düzeyde iyi bir yaşam sürdürme imkanından/ kapasitesinden yoksunluktur. 29 Burada yoksulların neye 25 Levitas, The Inclusive Society?, s. 26-27. 26 Margaret May, “Sosyal Politikada Karşılaştırmalı Çalışmaların Rolü”, Sosyal Po- litika-Kuramlar ve Uygulamalar, ed. Pete Alcock, Margaret May, Karen Rowling- son, Siyasal Kitabevi, Ankara 2011, s. 550. 27 Erdoğdu, “Sosyal Politikada ‘Avrupalı’ Bir kavram: Sosyal Dışlanma”. 28 Amartya Sen Social Exclusion: Concept, Application, and Scrutiny, Asian Deve- lopment Bank 2013, s. 3. 29 Sen, Social Exclusion, s. 4.