Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

350 Sosyal Dışlanma, Sosyal İçerme ve Vatandaşlığın Dönüşümü sahip oldukları ya da olmadıkları değil, ne yapabildikleri odak nok- tasıdır. 30 Sosyal dışlanma da bu imkân/kapasite yoksunluğunun bir parçası olarak ortaya çıkabilir ve/veya araçsal olarak farklı kapasite aksamalarının da sebebi olabilir. Sosyal dışlanmayı yoksulluğa ilişkin bir yaklaşım olarak görme durumu, yoksulluğu kapasite yoksunluğu olarak gören bir anlayışın içinde kolayca yer alabilir. 31 Sen için sosyal dışlanma fikrinin asıl önemi, kapasite yoksunluğundaki yoksulluk de- neyiminin ilişkisel özelliklerini vurgulanmasında yatar. 32 Farklı tanımlamalara rağmen, sosyal dışlanma kavramına dair or- tak özellikler tespit edilebilir. Her şeyden önce sosyal dışlanma çok boyutlu bir kavramdır. 33 Çok boyutluluk, dışlanmışlığın ya da yok- sunluğun farklı kaynaklarının olması ve ekonomik, sosyal, kültürel farklı süreçlerle ilgili olmasıdır. İnsanlar iş gücü piyasasından, gelir- den, geçim kaynaklarından, mülkiyet haklarından, barınma olanakla- rından, asgari tüketim olanaklarından, eğitimden, refah devletinden, yurttaşlık haklarından, kişisel ilişkilerden ve uyumdan dışlanmış ola- bilir. Örneğin uzun süreli işsizlik biçiminde ortaya çıkan iş gücü pi- yasalarından dışlanma, sosyal ve kültürel değerlerle ilgili ekonomik dışlanma, kültürel dışlanma, özel ve kamuya ait refah uygulamaları- nın ve kurumların kısıtlanması sonucu ortaya çıkan kurumsal dışlan- ma, sosyal dışlanmanın farklı boyutlarına ilişkindir. 34 Sosyal dışlanma, yoksunlaşmaya yol açan ilişkilere ve süreçlere odaklanır. 35 İlişkisel bir süreç olarak, dışlanma, sosyal izolasyona, reddedilmeye, küçük düş- meye, sosyal destek ağlarının yokluğuna ve katılım önünde engellere yol açar. Kavramın bağlamsallığı bir başka özelliğidir. 36 Her ülkenin, coğrafyanın, toplumsal tabakanın özelliklerine göre, sosyal dışlanma kavramının içeriği değişebilmektedir. 30 De Haan, “Social Exclusion: Enriching the understanding of deprivation”, s. 31. 31 Sen, Social Exclusion, s. 5. 32 Sen, Social Exclusion, s. 6. 33 De Haan, “Social Exclusion: Enriching the understanding of deprivation”, s. 26; Silver, Miller, “From Poverty to Social Exclusion: Lessons from Europe”, s. 59; Sapancalı, Sosyal Dışlanma, s. 22; Saith, “Social Exclusion: the Concept and App- lication to Developing Countries”, s. 10. 34 Sapancalı, Sosyal Dışlanma, s. 22-23. 35 De Haan, “Social Exclusion: Enriching the understanding of deprivation”, s. 26; Silver, Miller, “From Poverty to Social Exclusion: Lessons from Europe”, s. 59; Sen, Social Exclusion, s. 6; Saith, “Social Exclusion: the Concept and Application to Developing Countries”, s. 11. 36 Silver, Miller, “From Poverty to Social Exclusion: Lessons from Europe”, s. 59.