Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

352 Sosyal Dışlanma, Sosyal İçerme ve Vatandaşlığın Dönüşümü malarına oldukça benzediğini belirtir. Topraksızlığı irdeleyen yoksul- luk çalışmaları artık “topraktan dışlanma”, toplumsal cinsiyet, kast ya da ırk temelli ayrımcılık üzerine çalışmalar artık “toplumsal cinsiyet, kast ya da ırk temelli dışlanma”, sağlık, beslenme ve eğitimde erişime odaklanan çalışmalar artık temel haklardan ya da temel imkanlardan dışlanma, çocuk emeği çalışmaları artık güvenceli çocukluktan dışlan- ma, gelir yoksulluğa hakkındaki çalışmalar artık yoksulluğa bağlı dış- lanma olarak adlandırılmaktadır. 40 Sosyal dışlanma kavramının aslında neo-liberal politikaların çıktı- larını görünmez kıldığını belirtmek mümkündür. Özkaplan, Yücesan- Özdemir ve Özdemir, sosyal dışlanma kavramının öncelikle “sınıf” kavramını dışladığını, toplumsal eşitsizliklerin analizinde sınıf tartış- malarını etkisizleştirdiğini belirtiler. 41 Sosyal dışlanma kavramıyla, ka- pitalizmin yarattığı “aynı eşitsizlik sürecinin farklı kavramlarla zaman ve mekâna özgü yeni bir gerçeklik gibi sunulması istenmektedir.” Ayrıca sosyal dışlanma kavramıyla Avrupa’nın sosyal demokrasi geçmişi de görün- mez kılınmaktadır. 42 III. Sosyal Dışlanmayla Mücadelede Sosyal İçerme Kavramı Nasıl ki sosyal dışlanmanın ne olduğu konusunda bir tanım bir- liği yoksa, sosyal dışlanma ile mücadelenin araçlarının ne olacağı da üzerinde uzlaşılmış bir konu değildir. Bir yandan kavramın esnekliği, içeriğinin değişen konumlara göre farklılaşabilmesi mücadele araçla- rını da değiştirmekte ve bazen birbirinden uzak noktalara götürebil- mektedir. Sosyal dışlanma ile mücadelede esas olarak üç ana yaklaşım oldu- ğu söylenebilir. Bunlardan birincisi, küreselleşmenin olumsuz etkileri karşısında, ezilenlerin küresel hak mücadelelerini geliştirmeye çalışan ve “aşağıdan küreselleşme”nin mümkün olduğunu savunan, “küresel sol” olarak adlandırılabilecek yaklaşımdır. 43 Burada, yeni toplumsal 40 Saith, “Social Exclusion: the Concept and Application to Developing Countries”, s. 9-10. 41 Nurcan Özkaplan, Gamze Yücesan Özdemir, Ali Murat Özdemir, “Sosyal Dışlan- ma ‘Ne’yi Dışlar? Avrupa Üzerine Notlar”, Mülkiye, C. 29, S. 248 (2005), s. 90. 42 Özkaplan, Yücesan Özdemir, Özdemir, “Sosyal Dışlanma ‘Ne’yi Dışlar? Avrupa Üzerine Notlar”, s. 91. 43 Bu alanda yapılmış pek çok çalışma bulunmakla birlikte bkz. Boaventura De So-