Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

360 Sosyal Dışlanma, Sosyal İçerme ve Vatandaşlığın Dönüşümü Vatandaşlık, tarih boyunca bireyle devletin ilişkilenmeleri açısın- dan bir araç olmuştur ve modern devletle birlikte devletin “işlevsel belirliliği” 71 açısından düşünülmelidir. Modern devlet, çok boyutlu bir gerçeklik inşasıdır, kendiliğinden değil, bilinçli olarak üretilmiş bir ya- pıdır. Modern devletin, toplumla özdeş olmamasının bir sonucu ola- rak, “yurttaşların kendilerini devletin refahı ve güvenliğine adamaları artık bir öndere duydukları kişisel bağlılıkla sağlanmamaktadır.” 72 Modern dev- lette yurttaşlığın farklı niteliklerinden söz etmek mümkündür. Pier- son, bu nitelikleri üyelik, statü, bir dizi hak, birtakım görevler, evrensel eşitlik, aktif bir katılım olarak yurttaşlık başlıklarında ele alır. 73 Her bir nitelik, sosyal dışlanma kapsamında da ele alınan toplumsal sorunlara da denk düşer. Örneğin, yurttaşlığın üyelik olarak tanımlanması göç, mültecilik, iltica meseleleriyle ilgilidir. 74 Öte yandan vatandaşlık, sa- dece ulus devlete üye olmakla sınırlı kalmaz ya da üyelik vatandaşlık için yeterli bir öge değildir. Vatandaş birtakım haklar ve yükümlülük- lerle donatılmıştır, ayrıca vatandaşlık devletle birey arasındaki hukuki bağı simgeler. Walter’a göre modern vatandaşlık, ulus-devlet ile üyesi bireyler arasındaki hak ve yükümlülüklerin ilişkilerinin usulünü ve bunların uygulamasını belirleyen bir dizi normatif beklentidir. 75 Va- tandaşlığın kapsamı da üyelik, karşılıklı haklar ve ödevler ve pratikte somut katılım olarak belirlenebilir. 76 Vatandaşlık kurumunun içeriği, yani devlet ve bireyler arasındaki haklar ve yükümlülüklerin hukuksal düzeni ve pratik hayattaki kar- şılıkları, özellikle de toplumsal sorun karşısındaki tavırlar, devletin liberal, demokratik ya da sosyalist karakterine ve bunlar arasındaki et- kileşime göre değişmiştir. 77 Toplumsal sorun 19. yüzyılda ulusal eko- nomilerin ticarileşmesi ve sanayileşmesi sonucunda pek çok probleme 71 Gianfranco Poggi, Modern Devletin Gelişimi: Sosyolojik Bir Yaklaşım, çev. Şule Kut, Binnaz Toprak, 5. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2009, s. 118. 72 Poggi, Modern Devletin Gelişimi, s. 118. 73 Christopher Pierson, Modern Devlet, çev. Neşet Kutluğ, Burcu Erdoğan, Chiviya- zıları Yayınevi, İstanbul 2011, s. 175-204. 74 Pierson, Modern Devlet, s. 180. 75 Malcolm Waters, “Citizenship and the Constitution of Structured Social Inequa- lity”, International Journal of Comparatice Sociology , C. 30, S. 2-3 (1989), s. 160. 76 Stuart Hall, David Held, “Yurttaşlar ve Yurttaşlık”, Yeni Zamanlar 1990’larda Po- litikanın Değişen Çehresi, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1995, s. 172. 77 Poggi, Modern Devletin Gelişimi, s. 135.