Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

362 Sosyal Dışlanma, Sosyal İçerme ve Vatandaşlığın Dönüşümü yurttaşlık, “toplumun üyelerine bağışlanan bir statüdür, bu statüye sahip olan herkes haklar ve ödevler çerçevesinde tam bir eşitliğe sahiptir” . 82 Bir eşit- sizlik sistemi üzerine kurulu toplumsal sınıflar arasında eşitliği sağla- mak için vatandaşlık bir araç olarak kullanılabilir. Özellikle, 19. yüzyıl hukuk devleti ile tanımlanan soyut vatandaşlık, evrensel bir niteliğe de sahiptir. Vatandaş olabilmek için o devletin topraklarında doğmuş olmak yeterlidir; bu da eşit ve evrensel bir vatandaşlık tanımı yapar. 83 Öte yandan pratikte evrensel eşitlik ilkesi, vatandaşların salt ulus dev- lete mensubiyeti açısından bile yetersiz kalmaktadır. Bazı vatandaşlar, diğerlerine göre daha çok hak sahibi ya da eşit olabiliyordu. Örneğin kadınlar ve mülk sahibi olmayanlar, Fransız Devrimi’nin “eşitlik” ilke- sine rağmen, aktif vatandaşlık hakları kullanamayarak, tam vatandaş sayılmıyordu. 84 Turner’a göre, modernitenin büyümesi, meşru statü hiyerarşileri açısından yasal olmayan eşitsizliklerden, işçinin “özgür” bir kişi olarak tanımlandığı çıplak piyasa güçlerinin bir sonucu olarak fiili eşitsizliklere doğru bir harekettir. 85 Bunun sonucunda vatandaşlık, ulus-devlette “bireyi salt hukuki ve siyasi ödev ve haklarıyla tanımlayan ve yasa önünde eşit olduğu varsayılan hukuksal bir özneye dönüştürmüştür.” 86 Marshall, eşitlik ilkesi üzerine inşa edilmiş olsa bile, vatandaşlıkla bir- likte ortaya çıkan hakların kapitalist toplumdaki eşitsizliğin devamını sağlamakta etkili olduğunu belirtmektedir. 87 Bunun sebebi, medeni hakların birey için bir sosyal koruma mekanizması öngörmemiş olma- sıdır ve medeni hakların kabulü serbest piyasa ekonomisini güçlendi- rici bir etkiye sahiptir. 88 Diğer yandan Batı sanayi kapitalizminin top- lumları, vatandaşlık ile piyasa arasında eşitsizliğe dayalı dinamik bir ilişkiye dayanır. Kapitalizmin bu dinamik özelliği, sosyal vatandaşlık refah ile tanımlanır ve tipik ölçütleri parasız eğitim, emeklilik, sağlıktır. 82 T. H. Marshall, “Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar”, Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıf- lar, Gündoğan Yayınları, İstanbul 2000, s. 34. 83 Poggi, Modern Devletin Gelişimi, s. 118-19. 84 Ece Göztepe, “Yurttaşlığın Kamusal ve Ulusüstü Boyutu: Avrupa Yurttaşlığı ve ‘Göçmen Forumu’ Örnekleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , C. 52, S. 4 (2003), s. 232, doi:10.1501/Hukfak_0000000510. 85 Bryan S. Turner, Citizenship and Capitalism, Allen & Unwin, London 1986, s. 136. 86 Fuat Güllüpınar, “Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma Açısından Vatandaşlık Üzerine Sosyolojik Bir Analiz”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi , C. 67, S. 1 (2012), s. 105. 87 Marshall, “Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar”, s. 36. 88 Marshall, “Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar”, s. 37-41.