Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

363 TBB Dergisi 2021 (156) Duygu HATİPOĞLU AYDIN alanında ortaya çıkan, politika ve ekonomi arasındaki çelişkidir. 89 Sos- yal haklara gelinen süreçte, “medeni haklar, insanlara sınıfsal önyargılar ve ekonomik sorunlar nedeniyle yararlanılması pek mümkün olmayan bazı yasal haklar sağlamıştır. Siyasal haklar ise insanlara, kullanımı deneyime, ör- gütlenmeye ve düşünce değişikliğine bağlı, potansiyel bir güç vermiştir.” 90 Refah devletiyle birlikte ortaya çıkan sosyal haklar, “statünün sözleş- menin yerini aldığını, sosyal adaletin piyasanın önüne geçtiğini ve haklar bildirisinin serbest pazarlık ilkesi ile yer değiştirdiğini ifade eder” . 91 Sosyal vatandaşlık, refah devleti yardımlarının bir hak olarak sağlanması an- lamına gelir. Bu hak vatandaşlara, istihdam ve ücretlerin belirlenme- sinde, piyasa güçlerinin izin verdiğinden daha fazla eşitlik sağlamak için kabul edilmiştir. 92 Sosyal yurttaşlık ilkesinde, vatandaşların sosyal hakları, devlet tarafından, insanların ihtiyaçlarını karşılamaları için işgücü piyasasına bağımlı olmalarını gerektirmeyecek şekilde sağlan- ması söz konusudur. 93 Marshall’ın tanımladığı sosyal vatandaşlığın, medeni ve politik haklardan faydalanabilmek için bir gereklilik oldu- ğu genel kabul görmektedir. 94 Örneğin bir evsizin, oy kullanabilmek için gereken prosedürleri tamamlaması zordur; “eğer toplum kendi üye- lerinin ihtiyaçlarının teminini mümkün kılamıyorsa, kişilerin topluma olan yurttaşlık sorumluluklarını yerine getirmeleri beklenemez” . 95 Marshall’ın çalışması, sosyal hakları fazlasıyla yerleşik refah devleti uygulamala- rıyla örneklendirmesi sonucu sosyal vatandaşlığı sınırladığı gerekçe- siyle eleştirilmiştir. Aynı zamanda Marshall’ın tanımları, sosyal hak- ların pasif karakteri ve medeni-ekonomik hakların saptanmasındaki yanlışlara dikkat çekilerek, ayrıca evrimci ve etnik merkezci olmakla eleştirilmiştir. 96 Marshall’ın sosyal vatandaşlık tanımı, neo-liberal dö- nemin yeni toplumsal sorunlarına cevap vermekte haliyle yetersiz kal- mış ve vatandaşlığın anlamı da önemli şekilde dönüşüme uğramıştır. 89 Turner, Citizenship and Capitalism, s. 12. 90 Marshall, “Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar”, s. 47. 91 Marshall, “Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar”, s. 61. 92 Derek Heater, What Is Citizenship? Polity 2013, s. 2. 93 Ruth Lister, “Sosyal Politikada Karşılaştırmalı Çalışmaların Rolü”, Sosyal Politi- ka-Kuramlar ve Uygulamalar, ed. Pete Alcock, Margaret May, Karen Rowlingson, Siyasal Kitabevi, Ankara 2011, s. 312. 94 Heater, What Is Citizenship? s. 51. 95 Lister, “Sosyal Politika”, s. 312. 96 Pierson, Modern Devlet, s. 186-87; Bryan S. Turner, “Outline of a Theory of Citi- zenship”, Sociology, C. 24, S. 2 (1990), s. 189-217.