Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

26 ABD ve Türkiye’de Başkanlık Sisteminde Devlet Başkanının Düzenleme Yetkisi Anayasa Mahkemesi’nin Cumhurbaşkanlığı kararnamesini yetki yönünden incelemesi kararnameyi yürürlüğe koyan iradenin Cum- hurbaşkanı olup olmadığının incelenmesi şeklinde olabilir. Şekil yö- nünden ise kararnamenin Resmî Gazetede yayın zorunluluğuna iliş- kin incelenebilir. Bu hususlar dışında Anayasa’da farklı bir inceleme yapılması yetki ve şekil yönünden belirtilmemiştir. Cumhurbaşkan- lığı kararnamelerinin sebep yönünden denetimi pek mümkün görün- memektedir zira kararnamenin çıkarılması için gerekli hukuki unsur Anayasa’da Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılabileceğine yöne- lik hükümlerdir. Amaç yönünden ise kararnamelerin kamu yararına uygunluğu denetimi yapılabilir fakat Anayasa Mahkemesinin yerle- şik içtihadına göre hem kanun hem de KHK açısından kamu yararına uygunluk denetimi yapmanın alanı çok dardır. Cumhurbaşkanlığı ka- rarnamelerinin esas yönünden denetimine ilişkin Anayasaya hüküm- lerine uygunluk ve Anayasa’da somutlaştırılan hukuki çerçevesine ve kanunlara uygunluğu olmak üzere genel ve özel uygunluk denetimle- rini kapsamaktadır. 69 Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere karşı iptal ve tam yargı davaları Da- nıştay Kanunu’nun 24’üncü maddesi uyarınca ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülmesi gerekmektedir. 70 Olağanüstü hallerde ve savaş halinde çıkarılacak Cumhurbaşkan- lığı kararnameleri ise kanun hükmünde olup, bunların şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılıkları iddiasıyla Anayasa Mahkemesine dava açılamaz. b. Yürütme Emirlerinin Yargısal Denetimi ABD’de yürütme emirlerinin, kongrenin kanuni düzenlemeleriy- le geçersiz kılınabilmesi ile beraber Federal Yüksek Mahkemesi tara- fından yargısal denetime de tabi olduğunu söylemek mümkündür. Başkan’ın Yürütme Emirlerinin Anayasa’ya uygun olup olmadığını Yüksek Mahkeme anayasallık denetimi kapsamında denetlemektedir. 71 69 Söyler, Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, s. 185. 70 Tolga Şirin, “İşlemeyen Sistemlerin Fonksiyonel Olmayan Yanıtı: Cumhurbaşkan- lığı Kararnamesi”, Anayasa Dergisi , Sayı 14, 2018, s.300. 71 Küçük, ABD ve Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi ve Uygulamaları,