Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

378 Sosyo-Hukuki Perspektiften Hukuk Devleti Krizi Karşısında Kaygılı Hukuk Öznesi mektedir. Akışkan dünya doğal bir şekilde belirsizlikleri doğurmak- tadır. COVID-19’un, insanlara her zaman hatırlatması gereken yegâne şey, onları belirsiz bir geleceğin beklediği gerçeği olmalıdır. 7 Hukuk devleti ilkesi, doğrudan hukuk öznesinin özneliğinin inşa edeceği ve onun garanti altında olacağı bir ideal etrafında şekillen- mektedir. Salgının zorlu koşulları karşısında, akışkan dinamiklerde değişen ve dönüşen gerçeklikler yaşam alanında belirsizlikleri doğur- maktadır. Hukuk devletinin bu anlamda hukuk öznesinin ihtiyaçlarını karşılayamadığı görülmektedir. Hukuki özneliğin inşa edilememesi, krizin yaratmış olduğu belirsizlikleri hukuk alanında daha çok gös- termesine neden olmaktadır. Ancak hali hazırda, hukuk devleti ideali keyfi gücün kontrolü bakımından da salgın neticesinde alınan tedbirle- rin otoriter sistemlere dönüşmemesi açısından etkili olmaktadır. Bu tip olağan üstü haller ve kriz durumları, hukuku yasama alanında üreten siyasi iktidarın uzun vadede gücün genişletilmesi ve hakların kötü- ye kullanılmasına da aracılık etmektedir. COVID-19 döneminde bazı liderlerin bunu gerçekleştirmek için salgın tedbirlerinden faydalandı- ğına dair kanıtlar da görülmektedir. 8 Hukuk devletinin önemi bu tip kötüye kullanımlar açısından aktifliğini sürdürüyor olsa da insanların kriz karşısında yaşamakta oldukları korku, kaygı, endişe, mutsuzluk ve belirsizliğe çözüm sağlayamamaktadır. 1. Hukuk Öznesi Hukuk öznesi kavramına karşılık Fransız hukukunda ilk olarak, hak sahibi kavramı kullanılmaktadır. Özne ( sujet ) 9 terimi, genel ve açık olmalıdır. Özne tabirinde hiçbir şekilde uyruk belli edebilecek bir kul- lanım da yer almamaktadır. Hukuk öznesi denildiğinde, objektif hu- kukun kime karşı uygulanacağı ve sübjektif hukuku işaret eden nesne bulunmaktaysa bunun sahibinin kim olabileceğini göstermektedir. 10 7 Leach, MacGregor, Scoones, Wilkinson, 2020, s. 5. 8 Smith, J. and Cheeseman N., “Authoritarians Are Exploiting the Coronavirus. De- mocracies Must Not Follow Suit”, Foreign Policy, 28 April 2020, https://foreign- policy.com/2020/04/28/authoritarians-exploiting-coronavirus-underminecivil- liberties-democracies/ E.T. 23.01.2021. 9 Fransızca (sujet) kelimesi hem özne hem de uyruk anlamına gelir; (sujet de dro- it) hukuk öznesi, (sujet français) Fransız uyruğu demektir. Detaylı bilgi için bkz. Leon Duguit, Kamu Hukuku Dersleri, Ankara Hukuk Fakültesi Yayınları, Anka- ra, 1954, s. 46. 10 Duguit, 1954, s. 56.