Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

27 TBB Dergisi 2021 (156) Uğur KOÇ 1803 yılında Yüksek Mahkemece verilmiş “Marbury v. Madison” davasından beri yürütme emirleri Yüksek Mahkeme’de denetlenmek- tedir. Doktrinde ise yürütme emirlerine ilişkin değerlendirmelerin büyük bir kısmında Yüksek Mahkeme’nin 1952 yılında verdiği “Yo- ungtown Sheet & Tube Co. V. Sawyer” davasına gönderme yapılmak- tadır. Bu karar ile Başkan’ın Yürütme Emirlerinin anayasal çerçevesi çizilmiştir. Bu kararda konunun özeti şu şekildedir: Kore savaşı sırasında Başkan Truman çelik şirketlerinde yapılan grevleri ulusal güvenlik gerekçesiyle etkisiz kılmak istemiş ve şirket- lerin pay çoğunluğunu yürütme emri ile Devletin satın almasını ve yönetimini de Ticaret Bakanlığı’na bırakılmasını sağlamıştır. Çelik şir- ketlerinin açtığı dava neticesinde Yüksek Mahkeme şirketleri haklı gö- rerek yürütme emrinin hukuka aykırı olduğuna hükmetmiştir. Mah- keme davaya konu olan kararın yasama işlemi niteliğinde olduğuna ve bu kararın Başkan tarafından alınamayacağını belirtmiştir. Ayrıca mahkeme kuvvetler ayrılığı ilkesine vurgu yaparak “ Bu ulusun kurucu- ları iyi ve kötü zamanlarda yasama yetkisini sadece Kongre’ye emanet etmiş- tir ” hükmünü esas almıştır. Mahkeme üç unsurlu bir değerlendirme yapmış ve unsurları şu şekilde sıralamıştır: 1- Başkan’ın Yürütme Emirlerinin açık ve zımni bir yasal yetkiye da- yanıyorsa Başkanın sahip olduğu yetki en geniş seviyededir. 2- Kongre’nin yasal bir düzenleme yapmadığı durumlarda Başkan’ın işlem yapma yetkisinin kapsamında belirsizlik vardır fakat Başkan’ın sahip olduğu özerk düzenleme yapma yetkisi etkinliği- ni sürdürmektedir. 3- Başkanın Kongre’nin iradesinden farklı şekilde bir işlem tesis et- mesi durumunda Anayasa’da verilen yetkiler çerçevesinde işlem tesis etmesi gerekmektedir. Mahkemelerin böyle durumlarda yar- gısal denetim kapsam alanı genişlemektedir. Bu üç unsur kapsamında Anayasal çerçevesi çizilen ve söz ko- nusu unsurlar kapsamında değerlendirme yapan Yüksek Mahkeme, Başkan’ın çelik fabrikalarına el koyma işlemine ilişkin kararı hukuka aykırı bulmuştur. 72 s.79. 72 Söyler, Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, s. 185.