Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

390 Sosyo-Hukuki Perspektiften Hukuk Devleti Krizi Karşısında Kaygılı Hukuk Öznesi lik hukuk devleti vaadinin hala ayakta olduğu görülmektedir. Krygier , hukuk devleti ereğini dikkatlice ele almaya çalışmaktadır. Örneğin, toplumda yer alan korku atmosferinin azaltılması, bireysel ve özel hakların güvenliği telosun yakınında yer almaktadır. Ancak standart bir şekilde hukuk devletinin yüklendiği dışsal (extrinsic) amaç ve de- ğerler (ekonomik büyüme, insan hakları, politik demokrasi vb.) telo- sun uzak ucunda konumlanmaktadır. Krygier , aynı zamanda hukuk devleti anlayışının kolektif yaşımın bütün değerlerini yok etmediğin- de de ısrarcı bir tutum göstermektedir. 47 Hukukun üstünlüğünün kısmen çözüm olarak kullanıldığı yer keyfi güce ilişkindir. Hukuk, her zaman doğru olmayabilir, ancak güç eşitsizliklerinin ortaya çıkardığı sorunların çözümünde etkili olmayı amaçlamaktadır. Çünkü hukuk spesifik ve karakteristiktir, özündeyse gücün kullanılması bakımından bir araçtır. Hukuk devleti güçlü bir araç olabilir, ancak hiçbir zaman tek yol değildir. Güç farklılık içere- rek kanalize edilebilir, yönlendirilebilir, sınırlandırılabilir veya yumu- şatılabilir. 48 Hukukçuların, avukatların ve bu alandaki düşünürlerin hukuk devleti mefhumuna yaklaşımları temelde öze ilişkin olmalıdır. Hukukun gerçekleştirildiği alanlar olan kurumlarla bütünleşmesin- den ziyade ilkece hukuk devleti idealinin belirli bir öze ilişkin olduğu unutulmamalıdır. 49 Krygier için hukuk devleti, hem ahlaki ( moral ) hem de pratik politika terimleriyle düşünülmesi gereken özlü bir ideal dün- ya kavramıdır. Bu ideal kavramın temelinde önemli bir etik perspektif yer almaktadır ve ayrıca kavram hem soyut hem de emprik bir gözlem alanı da doğurmaktadır. Krygier için olgu-değer bileşimi şeklinde ele alınan kavramın anatomisi yapılırken, esasında herhangi bir toplum- da hukuk devletinin nasıl somutlaşacağı tartışması da yapılmaktadır. 50 Örneğin Sovyet sonrası oluşan ülkelerde hukuk devletine dair bir is- tem söz konusudur ancak ithal edilen anlayış o ülkeler için yeterince iyi sonuçlanmamıştır. Çünkü hukuk devleti anlayışı, her ülke açısın- 47 David Lieberman, “Krygier and Selznick and the Rule of Law”, Hague Journal on the Rule of Law 11 , 2019, s. 312. 48 Krygier, 2012, s.17. 49 Martin Krygier, “The Legal Doctrines of The Rule of Law and The Legal State, “Rule of Law””, Ius Gentium Comparative Perspectives on Law and Justice 38, s. 56-58. 50 Theunis Roux, “A Normatively Inflected, Sociologically Aware Account of the Rule of Law”, Hague Journal on the Rule of Law 11 , s. 296.