Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

392 Sosyo-Hukuki Perspektiften Hukuk Devleti Krizi Karşısında Kaygılı Hukuk Öznesi cut hal, hukuk devletinin belirliliği sağlamasının mümkün olmadığı- nı göstermektedir. Hukuk devletinin öngörülebilirlik kriteri esasında bu açıdan, bir “vaat” içermektedir. Fakat bu vaadin, çeşitli ilkelerin birlikte gerçekleşmesi ve hukuki belirlilikle uzlaşı içerisinde olması gerekmektedir. Bu ilkelere rağmen bir ideal olarak hukuk devletinin kriz döneminde belirsizlik atmosferini daha da genişlettiği görülmek- tedir. Belirsizlikler ve bireylerin kendilerine güven arayışları da kaygı temelinde yaşamları kıskaç halinde sıkıştırmakta ve toplumda bireyin hukuk sistemlerine olan inancı da sekteye uğramaktadır. Hukuk devletinin günümüzde yaşadığı kriz, salgın döneminde kendisini daha açık bir şekilde ortaya çıkarmıştır. Covid-19’un DSÖ tarafından pandemi olarak ilan edilmesini izleyen tarihlerde 53 dünya- nın hemen hemen her yerinde viral etki kendisini göstermeye başla- mıştır. Neo-liberal ekonomi, kapitalizm ve küreselleşme kavramları üzerine düşünüldüğünde virüsün bu kadar çabuk bir şekilde dünya- nın tüm coğrafyalarına ve hatta Amazon kabilelerine kadar sıçraması insanın ve metanın dolaşımıyla da doğru orantılıdır. 54 Bazı ülkelerde, henüz virüsün bilimsel altyapısı ve mortalite hızının bilinmediği bir süreçte “sürü bağışıklığı” gibi bir denemeye girildiği görülse de insan yaşamının/değerinin belirsizlikler üzerine konumlandırılamayacağı- nın anlaşılmasıyla gerekli tedbirlerin alındığı görülmektedir. 55 Ancak geç de olsa tedbirlere başvurulması, hukuk devletinin normun öngö- rülebilirliğine olan inancı da zedelemektedir. Kamu sağlığını koruma yükümlülüğünün yaşam hakkıyla bağdaşan bir değeri ihtiva ettiği düşünüldüğünde, durağan anlayış bireyi ilk etapta mevcut salgında yeterince koruyacak önlemler alınmasında etkili olamamıştır. Bu ol- gular ekseninde düşünülmesi gereken, akışkan dinamiklerde, yeniden yorumlanması gereken bir hukuk devleti idealidir. Bu hukuk anlayı- şının değerlendirilmesi, sosyo-hukuki perspektiften kaygılı hukuk öz- 53 Covid-19’un ilk görüldüğü tarihten bu makalenin ele alındığı 2020 Aralık ayına kadar yaklaşık bir sene geçmiştir. Avrupa’da ise Şubat 2020-Mart 2020 tarihlerin- de başlayarak yayılım/bulaş alanı bulmuştur ve geçen bu süre zarfında salgın farklı pik noktaları göstererek insan ölümlerine neden olmaktadır. 54 J.A. Oldekop and Others, “COVID-19 and The Case for Global Development”, World Development, 2020, ss. 6-7. 55 İoanna Kuçuradi, “Covid-19 Salgını Sırasında Dünyamızın Dününe, Bugününe, Yarınına Bir Kuşbakışı”, Salgın: Tükeniş Çağında Dünyayı Yeniden Düşünmek, Tellekt, İstanbul, 2020, s. 166.