Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

67 TBB Dergisi 2021 (156) Uğur ORHAN korunan değere enerjik bir koruma sağlamak istendiğinde son çare (ul- tima ratio) olarak başvurulur. 9 Anayasa’nın 38. maddesine göre ceza sorumluluğu şahsidir. Bir diğer anlatımla ceza, sadece suçun failine veya faillerine verilir. Ceza, suçla orantılı veya ona uygun bir kötülüktür. 10 Suçla orantılı ve suça uygun olmayan bir ceza, “tepki ceza” değil, cezalandırma gö- rüntüsü altında zulmetmektir. 11 Kanunilik (yasallık) ilkesi , çağdaş ceza hukukunun temel taşıdır. Anayasa’nın 38. maddesinde de düzenlenen kanunilik ilkesine göre suç sayılan fiile verilecek ceza, kanunda gösterilmiş olmalıdır. Kanun- da düzenlenmedikçe cezalar ne artırılabilir ne de azaltılabilir. 12 Cezalar insanî olmalı; bir diğer anlatımla kimseye insan haysiye- ti ve vakarıyla bağdaşmayan cezalar verilmemelidir. Bu bağlamda, Anayasa’nın 17. maddesi, kimseye işkence ve eziyet yapılamayaca- ğını, insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezanın verilemeyeceğini veya böyle bir muamelede bulunulamayacağını açıkça düzenlemiştir. Uygar bir toplumda, dayak, uzuv kesme, kızgın demirle damgalama, kürek cezası gibi cezalara yer yoktur. Suçlular yok edilemeyeceği ve bir gün yaşadıkları topluma dönecekleri için ceza politikasının insancıl olması zorunludur. Çağdaş ceza hukuku sistemlerinde, failin kişiliğinin ön plana çık- masıyla birlikte, cezanın bölünebilirliği önem kazanmış ve bu doğrultu- da sabit cezalardan büyük ölçüde kaçınılmıştır. Cezaların bireyselleşti- rilebilmesi ve failin kişiliğine uydurulabilmesi için cezalar bölünebilir olmalıdır. 9 Toroslu/Toroslu, Genel…, s. 103. 10 Suç ile verilecek ceza arasında bir oran bulunması ilkesi, ilk çağlardan beri var- dır. Örneğin, Deuteronome’da işlenen günaha göre ceza verileceği (pro mensura peccati erit et plagarum modus), Kur’an’da kim günah işlerse onun dengiyle ce- zalandırılacağı (6/100) belirtilmiştir. Platon da her suçun cezasının kusura göre verilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Bu ilke, (poena est commensuranda delicto) Eski Roma kanunlarında da benimsenmiştir. Bkz. Cesare Beccaria, Suçlar ve Ceza- lar Hakkında (Çev: Sami Selçuk), İmge Kitabevi, 2. Baskı, Ankara 2010, s. 48, dn. 3. 11 Zeki Hafızoğulları/Muharrem Özen, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yayıncılık, 8. Baskı, Ankara 2015, s. 418. 12 Centel/Zafer/Çakmut, s. 561.