Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

69 TBB Dergisi 2021 (156) Uğur ORHAN Bu hatırlatmalardan sonra görülmektedir ki, kanunlarda ağır ce- zaların öngörülmesi, her şeyden ve caydırıcılık kaygısından önce, ce- zanın son çare ( ultima ratio ) olması, orantılı olması, insanî olması ve tamir edilebilir olması gereklerine ters düşmektedir. Kaldı ki, cezaların ağırlaştırılması caydırıcılığı sağlamak için de yeterli değildir. Yapılan birçok araştırmanın gösterdiği üzere, cezaların ağırlaştırılmasının suç oranları üzerindeki etkisi oldukça sınırlıdır. 16 B. CEZALARIN CAYDIRICILIĞI Caydırıcılığı incelemeden önce vurgulamak gerekir ki, krimino- lojik araştırmalara göre sadece “caydırıcılık” üzerine kurulmuş ceza adaleti sistemleri, suçu önlemede yetersiz kalmaktadır. Caydırıcılığın yanında “iyileştirme” ve “yeniden kazanma” da çağdaş ceza hukuku- nun kaygılarındandır. Gerçekten de çağdaş devlet, kamu düzeninin koruyucusu olmakla birlikte, aynı zamanda halkın eğiticisi ve yönlen- diricisidir. Bu geliştirici işlev, ceza hukuku alanında da söz konusu- dur; çünkü ceza, devletin sosyal hayatı etkilemek ve onu değiştirmek için başvurduğu en etkili araçlardan biridir. 17 Nitekim, özgürlükçü ceza hukuku anlayışı, suçluluğa karşı toplumu korumanın vazgeçil- mez gereksinmelerinden taviz vermeksizin, her türlü terörcü cezadan, kamusal öçten, oransız sertlikten ve insanlık dışı infazdan kaçınır; sos- yal savunmayı insanın özgürlüğüne ve vakarına ilişkin gereklerle uz- laştırmaya çalışır. 18 Genel olarak, çağdaş ceza hukuku sistemlerinin ve Türk ceza hukukunun amacı budur. Caydırıcılık tek başına yeterli olmasa da önemini hâlâ korumak- tadır. Dolayısıyla, kanun koyucu cezaları belirlerken, caydırıcılığı gö- zardı edemez. Caydırıcılık, kanunda öngörülen cezanın niteliği ve ni- celiğinden olduğu kadar, infazı aşamasından da kaynaklanmaktadır. Türkiye’de caydırıcılık konusundaki eleştiriler, cezaların niceliğine ve niteliğine ilişkin olsa da asıl sorunun cezanın infazı aşamasında oldu- ğu açıktır. 16 Bkz. Zahir Kızmaz, “Ceza veya Kriminal Yaptırımın Suç Oranları Üzerindeki Caydırıcı Etkisi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , Afyon 2005, Cilt: 7, Sayı: 2, s. 221. 17 Nevzat Toroslu, Nasıl Bir Ceza Kanunu, V Yayınları, 1. Baskı, Ankara 1987, s. 63. 18 Toroslu, Nasıl…, s. 104.