Türkiye Barolar Birliği Dergisi 156.Sayı

70 Cezaları Ağırlaştırmak Caydırıcılığı Artırır Mı? 1. CEZALARIN AĞIRLIĞI Cezaların nicelik yönünden ağırlığı, işlenen suçun niteliği ve failin kusurluluğu ile orantılı olmalıdır. Hangi suça, ne kadar ceza verile- ceği konusunda bir formül yahut uluslararası kabul gören bir cetvel yoktur. Olması da beklenemez. Zira, ceza kanunları, toplumdaki tep- kileri de gözeterek, cezaların nicelik yönünden ağırlığını belirler. Bu tespitler, toplumların yapısına ve zamana göre değişse de suç ve ceza arasındaki orantının her zaman gözetilmesi zorunludur. Cezaların ağırlığı konusunda, tarihsel süreçte, Bentham’ın 19 şu tes- pitleri önemli bir etkiye sahiptir: • Ceza, failin suç işleyerek elde etmek istediği yararı gidermek için yeterli olandan az olmamalıdır, • Suçun yarattığı zarar oranında ceza da ağır olmalıdır, • Suçların cezalarına bakıldığında, suç için öngörülen hafif ceza, fa- ili daha ağır ceza öngören suçu işlemeye yöneltmemelidir, • Ceza, her suça göre belirlenmeli ve failde, onu suç işlemekten alı- koyacak bir güdü doğurmalıdır, • Ceza belirlenirken, farklı kişilerin farklı yapılara sahip olduğu he- saba katılmalıdır, • Cezanın mutlaklığı zayıfladığında, cezanın ağırlığının failin suç- tan elde edeceği yararı aşabilmesi için artırılması gerekir, • Ceza hükmünün verileceği zaman, fiilin işlendiği zamandan uzaklaştıkça, cezanın failin suçtan elde edeceği yararı aşabilmesi için artırılması gerekir, • Fail bir suç işleme alışkanlığı gösteriyorsa, onun tarafından daha önce işlenmiş olabilecek benzer suçlardan sağladığı yararı da aşa- cak biçimde ceza verilmelidir, • Ahlaken terbiye etmek amacıyla verilecek cezanın amacının ger- çekleşmesi için cezaen gerekli miktarı biraz olsun aşmak yararlı olabilir, 19 Jeremy Bentham, An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, Ba- toche Books, Kitchener, 2000, s. 140 vd.