385 TBB Dergisi 2021 (157) Emine MINDIZ ve bunun saptanması için sözleşmenin sınırlarının aşılıp aşılmadığına bakıldığı; daha sonraki dönemlerde ise culpa-ihmal bağlantısının kurulduğu ve son olarak da culpa-imperitia ölçüsü ile culpa’nın çeşitlerine ilişkin bir ayırım yapıldığı şeklinde kronolojik bir değerlendirme yapılabilir. Roma hukuku düşüncesine göre, geniş anlamıyla culpa, kasıtlı davranışları da kapsadığı için, culpa kavramının kapsamına dolus (kasıt) ve dar anlamıyla culpa (ihmal) kavramları girmektedir. Sonuç olarak, klasik hukuk dönemindeki culpa anlayışı, modern hukuktaki culpa anlayışından belirgin bir biçimde farklıdır. Modern hukukta culpa, borcun ifa edilmemesi halinde borçlunun sorumluluğunun tespitinde kullanılan bir ölçüt iken; klasik dönem Roma hukukunda ise kusurlu hareket, ifa etmemenin bizzat kendisi olarak görülmüş ve kendi içerisinde ihmal veya bilgisizlik şeklinde farklı değerlendirmelere konu olması düşünülememiştir.7 (Bu paragrafta Zilelioğlu’nun adı geçen eserinden yararlanılmış ve paragrafın sonunda yazara zaten atıf yapılmıştır.) II. BORÇLUNUN SORUMLULUĞUN TESPİTİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLERİNDEN BİRİ OLARAK IMPERITIA Romalı hukukçular MS II. yüzyılın başlarında, bir işin görülmesi sırasında başkasının malına zarar veren kalifiye kişilerin hukukî sorumluluklarının dayanağı olarak imperitia terimini kullanmışlardır. Örneğin işlenmesi için kuyumcuya teslim edilen değerli bir taşın işlem sırasında zarar görmesi, cerrahi bir müdahalede bulunan doktorun hasta bir köleye zarar vermesi, oyulması için bir zanaatkâra teslim edilen çanağın parçalanması hallerinde8 benzer bir durum söz konusudur. (Dayanak 8 nolu dipnotunda zaten belirtilmiş olan Digesta’daki metinlerdir. Ayrıca paragrafın başında verilen bilginin örneklendirilmesi için belirtilen hususların verilen bilgi ile tutarlı olduğu düşünülmektedir.) Digesta’dan alınmış bu örneklerin her birinde, bir kimsenin, işin yapılması için gerekli olan bir mal kendisine tevdi edilerek istihdam edildiği ve işin görülmesi sırasında bu şeyin zarar gördüğü anlaşılmaktadır. Klasik hukuk döneminde, bir konuda meslekî bilgiye 7 Zilelioğlu, syf. 256-258. 8 D.19.2.13.5; D.9.2.7.8; D.9.2.27.29
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1