389 TBB Dergisi 2021 (157) Emine MINDIZ hayvanın üçüncü bir kişi tarafından ürkütülmesi sebep olmuşsa gerek kölenin gerekse katırın maliki, lex Aquilia’ya dayanarak, üçüncü kişiye karşı ayrı ayrı dava açabilirler. Ulpianus ise, ilk durumda da actio legis Aquiliae’nin açılabileceğini belirterek Mela tarafından yapılan açıklamalara bir eklemede bulunmuştur. Hukukçu Mela konuyu “si pro perito imperitus locatus sit” ifadesi çerçevesinde ele almakta ve malikin görevlendirdiği kölenin hayvan gütme konusunda tecrübeli olup olmadığı ihtimallerine göre bir değerlendirme yapmaktadır (Cümlenin devamında, aktarılan latince ifadenin çevirisine zaten yer verilmiştir.). Dolayısıyla hukukçu, taraflar arasında akdedilen sözleşmenin yükleniciyi, ifa yardımcısı olarak yetenekli veya tecrübeli bir kişiyi kullanma yükümlülüğü altına soktuğu varsayımından hareket etmekte ve ifa yardımcısının buna uygun davranması gerektiğini ifade etmektedir. Bu noktada, ifa yardımcısının yetenekli olup olmadığının nasıl tespit edileceği sorusu akla gelmektedir. Bu soruya cevap verilebilmesi için imperitia kavramının zaman içerisinde hukukçular tarafından nasıl geliştirildiğine bakılması gerekir.19 Mela’dan sonra yaşamış bir hukukçu olan Proculus’a ait bir metin ise aşağıdaki gibidir: D.9.2.7.8: Ulpianus libro 18 ad edictum Proculus ait, si medicus servum imperite secuerit, vel ex locato vel ex lege Aquilia competere actionem. “Ulpianus’un beyanname şerhinin 18. kitabından Proculus, eğer bir doktor bir köleyi beceriksizce ameliyat ettiyse ona karşı ya actio ex locatio ya da actio legis Aquiliae’nin açılacağını söyler.”20 19 Martin, syf. 111-113. 20 Pervin Somer, Roma Hukukunda Hekimin Sorumluluğu, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. XIV, S. 4, Y. 2008, syf. 133-151 (Hekimin Sorumluluğu), syf. 145. Özgür doğan hekim ile hasta arasındaki ilişkinin hukuken nasıl nitelendirileceği ve sorumluluğun neye dayandırılacağı konusunda farklı görüşler mevcuttur. Bir görüşe göre, hekimlik faaliyeti gibi fikri hizmetler (operae liberales) ücretsiz olduğu, başka bir ifade ile bu işin değeri parayla saptanamadığı için, bu faaliyet locatio conductio kapsamına girmez. Çünkü ücret, locatio conductio akitlerinin temel unsurudur. Diğer görüşe göre, hekimlik faaliyetinin Roma’da ücret karşılığında yapılması bir gelenek olduğu için bu faaliyet locatio conductio’nun kapsamına girer. Ancak, eğer bir ücret kararlaştırılmışsa, bunun şeref ücreti (honorarium)
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1