391 TBB Dergisi 2021 (157) Emine MINDIZ D.9.2.52 pr.: Alfenus libro secundo digestorum Si ex plagis servus mortuus esset neque id medici inscientia aut domini neglegentia accidisset, recte de iniuria occiso eo agitur. (Metnin çevirisi takip eden paragrafta tarafımızca mealen yapılmıştır.) Bu metinde de belli bir meslekî bilgiyi gerektiren hekimlikte, hekimin bu bilgiye ve yeterliliğe sahip olup olmamasının, sorumluluğun tespitinde bir ölçüt olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.24 Buna göre, bir kölenin, kendisini tedavi eden hekimin meslekî bilgisinin yetersizliği (medici inscientia) veya malikin ihmali (domini neglegentia) yüzünden değil, üçüncü kişinin darbesi sonucunda ölmesi halinde, saldırgana karşı lex Aquilia’dan doğan davanın açılabileceği belirtilmiştir. Ancak davalı da (saldırgan), tedaviyi gerçekleştiren hekimmeslekî açıdan yetersiz olduğu için kölenin öldüğü iddiasıyla kendini savunabilirdi.25 Bu noktada, D.9.2.8 pr.26 ve D.9.2.7.8’deki düzenlemeler arasında kurulan ilişkiye değinmekte fayda vardır. D.9.2.8 pr.’da hastasını tedavi eden hekimin, ameliyat sırasında kusuru olmasa da ameliyattan sonra yapılması gerekenleri yapmaması halinde neglegentia (özensizlik, tedbir eksikliği) sebebiyle sorumlu olduğu ifade edilmiştir. Yukarıda ele alınan D.9.2.7.8’de ise, imperitia sebebiyle başarısız bir ameliyat yapan hekimin, meydana gelen zarardan sorumlu olacağı belirtilmiştir. D.9.2.8 pr.’da kullanılan idem iuris est ifadesi, Gaius tarafından, Ulpianus’a ait olan bir önceki metne (D.9.2.7.8) atıf yapıldığını göstermektedir. Buna göre, D.9.2.7.8’de, yüklenilen iş gereği gibi yapılmadığı için (imperite secuerit), D.9.2.8 pr.’da ise yüklenilen işin yerine 24 Aynı yönde bkz. I.4.3.7: “Imperitia quoque culpae adnumeratur, veluti si medicus ideo servum tuum occiderit, quod eummale secuerit aut perperam ei medicamentum dederit.” “Beceriksizlik de ihmal sayılır; meselâ doktor fena ameliyat yaparak veya yanlış ilaç vererek köleni öldürürse, vaziyet böyledir.” Iustinianus Institutiones (çev. Ziya Umur), İstanbul 1968 (Institutiones). 25 Martin, syf. 113. 26 D.9.2.8. pr.: Gaius libro septimo ad edictum provinciale. Idem iuris est, si medicamento perperam usus fuerit. Sed et qui bene secuerit et dereliquit curationem, securus non erit, sed culpae reus intellegitur. “Gaius’un eyalet beyannamesi şerhinin 7. kitabından. Eğer bir ilacı yanlış kullanmışsa aynı durum geçerlidir. Ancak aynı şekilde doktor ameliyatı gerektiği gibi yapmışsa, fakat sonraki tedaviyi ihmal etmişse sorumluluktan kurtulamaz; aksine ihmalden dolayı sorumlu tutulur”. Somer, Mala Verilen Zarar, syf. 50. Gaius, metinde aynı durum geçerlidir derken, Ulpianus’a ait olan bir önceki metne (D.9.2.7.8) atıf yapmıştır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1