394 5RPa +XkXkXna *|UH 6RUXPOXOXk gOoWOHUL øoHULVLndH ,PSHUÕWÕa’nÕn <HUL potuerit, si eae alienum hominem obtriverint, volgo dicitur culpae nomine teneri. Idem dicitur et si propter infirmitatem sustinere mularum impetum non potuerit: nec videtur iniquum, si infirmitas culpae adnumeretur, cum affectare quisque non debeat, in quo vel intellegit vel intellegere debet infirmitatem suam alii periculosam futuram. Idem iuris est in persona eius, qui impetum equi, quo vehebatur, propter imperitiam vel infirmitatem retinere non poterit.30 “Gaius’un eyalet beyannamesi şerhinin 7. kitabından Nitekimbir katır sürücüsü tecrübesizliği nedeniyle katırlara hâkim olamaz katırlar başkasına ait bir köleyi ezerse, genel olarak kusuru nedeniyle sorumlu olduğu söylenir. Aynı şey onun zayıflığı (infirmitas) sebebiyle katırları tutamaması halinde de söylenir; zayıflığın kusur sayılması haksız değildir, zira bir kimse zayıflığının başkaları için tehlikeli olacağını bildiği veya bilmeye mecbur olduğu bir işi üstlenmemelidir. Bir kimsenin zayıflığı veya tecrübesizliği nedeniyle bindiği atı tutamaması halinde aynı esaslar geçerlidir.”31 Gaius, katırları gütmekle görevlendirilen kişinin imperitia sebebiyle hayvanların kontrolünü kaybetmesi ve bu yüzden başkasına ait bir kölenin zarar görmesi halinde, bu sonuçtan sorumlu tutulması gerektiğini ve kölenin malikinin lex Aquilia’dan doğan davayı açabileceğini belirtmiştir. Gaius’un D.9.2.8.1’de vardığı bu sonuç, yukarıda ele alınan D.19.2.9.5’te Celsus’un vardığı sonuç ile uyumludur. Kendisini bir iş için gerekli deneyime, beceriye ve ustalığa sahip olarak tanıtan ve bu bağlamda bir edim yükümlülüğü altına giren bir kişinin, gerek sözleşmeden gerekse haksız fiilden doğan sorumluluğunun tespitinde imperitia’nın, culpa’nın bir türü olarak kabul edilmesi olağan bir sonuç30 I.4.3.8: “Impetu quoque mularum, quas mulio propter imperitiam retinere non potuerit, si servus tuus oppressus fuerit, culpae reus est mulio. sed et si propter infirmitatem retinere eas non potuerit, qui, cum alius firmior retinere potuisset, aeque culpae tenetur. eadem placuerunt de eo quoque, cum equo veheretur, impetum eius aut propter infirmitatem aut propter imperitiam suam retinere non potuerit.” “Bir katır çobanı, beceriksizliği yüzünden katırların azgınlığına mâni olamaz ve kölen ezilirse, katır çobanı mesuldür. Eğer takatsizliği yüzünden mâni olamamış ve buna mukabil, daha kuvvetli birisi mâni olabilecek idiyse, yine kusurlu addedilir. Ata binmiş olup da kuvvetsizliği veya beceriksizliği yüzünden atın azgınlığına mâni olamamış olan kimse için de aynı şekilde karar verilmiştir.” Umur, Institutiones. 31 Erdoğmuş, syf. 31, dn. 64; Somer, Mala Verilen Zarar, syf. 50-51; Rodrigues Maffeis Moreira, syf. 21.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1