400 5RPa +XkXkXna *|UH 6RUXPOXOXk gOoWOHUL øoHULVLndH ,PSHUÕWÕa’nÕn <HUL kat prensip olarak, iş, iş sahibi tarafından kabul edilmişse (adprobatio), yüklenicinin hileli davrandığı haller haricinde, hasar iş sahibine geçer ve dolayısıyla tamamlanmış ve kabul edilmiş eser mücbir sebep neticesinde telef olursa, iş sahibi ücreti ücreti ödemek zorunda olurdu.45 Ancak tarafların anlaşmasıyla yüklenicinin sorumluluğunun ağırlaştırıldığı hallerde, uzmanlık gerektiren bir işi üstlenen kişi, kendisine imperitia sebebiyle bir kusur yüklenememesine rağmen, meydana gelen zarardan sorumlu tutulabilirdi. Zanaatkârın, bilgisizliğinden, tecrübesizliğinden veya beceriksizliğinden (imperitia) kaynaklanan zararların yanı sıra malzemedeki eksiklik ve bozukluklardan kaynaklanan hasarı da üstlendiği hallerde (lex locationis), locator her türlü riskten doğabilecek zararı conductor’a yükleyerek büyük bir avantaj elde etmiş olur. Bu durumda yüklenicinin bu nitelikte kapsamlı bir sorumluluğu neden üstlendiği sorusu akla gelir. Çeşitli ihtimaller dikkate alınarak bu sorunun cevabının ne olabileceğine ilişkin ancak tahminde bulunmak mümkündür: Bu tarz kayıtların (lex locationis), değerli malzemelerden bir eser yaratılmasına ilişkin sözleşmelere eklendiği ve bu sayede zanaatkârların iş sahibine avantajlı bir durum sağlayarak işin kendilerine tevdi edilmesi için onu ikna ettikleri varsayımında bulunulabilir. Bir diğer ihtimal ise, işin yapılması için kendisine tevdi edilen malzemedeki eksiklik veya bozukluktan kaynaklanan zararı da üstlenerek sözleşmeden doğan bir haktan feragat eden yüklenicinin, bu sayede pazarlık gücünü arttırdığı ve işin yapılması karşılığında alışılmışın üstünde bir bedel talep etme imkânı elde ettiğidir.46 Konuya ilişkin olarak Digesta’da yer alan metinler ise aşağıdaki gibidir: D.19.2.13.5: Ulpianus libro 32 ad edictum. Si gemma includenda aut insculpenda data sit eaque fracta sit, si quidem vitio materiae fractum sit, non erit ex locato actio, si imperitia facientis, erit. huic sententiae addendum est, nisi periculum quoque in se artifex receperat: tunc enim etsi vitio materiae id evenit, erit ex locato actio. “Ulpianus’un beyanname şerhinin 32. kitabından. 45 Rado, syf. 108. 46 Martin, syf. 118.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1