511 7BB 'HUJLVL BHOkÕV .21$1 muştur. Bu mahkemelerin temel kişisi olan kadı, özel hukuk ve ceza hukuku davaları yanında, örfi davalara da bakmıştır. Şer’iyye Mahkemeleri, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan devlet sona erene kadar varlığını sürdürmüştür.2 “Kadı” hem klasik dönem hem de Tanzimat sonrası dönemde ilmiye teşkilatı içinde yer aldığı için çok önemli bir konuma sahip oluştur. Bu durum kadıların özel bir eğitim alması ve belirli niteliklere sahip olmasını beraberinde getirmiştir. Kadınların kadı olup olamayacağı konusuna girmeden önce kadılık yapabilmek için gereken şartlara bakmamız gerekir. Bunları kısaca şu şekilde sıralayabiliriz: Müslüman olmak, özgür olmak, baliğ olmak, temyiz gücüne sahip olmak, daha önce zina iftirası suçundan dolayı hüküm giymemiş olmak, adil olmak, erkek olmak.3 Kadıların erkek ya da kadın olma meselesi ise tartışmalı bir konudur. İslam hukukçularının büyük bir kısmı kadılık yapmak için erkek olma koşulunu ararken, bazı İslam hukukçuları bunun şart olmadığı görüşündedir.4 Ortaylı, İslam devletlerinde kadınların gerekli niteliklere sahip olsalar dahi kadı olamayacaklarına işaret ederek, bunun tek istisnasının Abbasiler’de Halife Muktedir zamanında Sumeyl adlı bir kadının şikâyetlerin dinlendiği Divan’ul Mezalim’de başkanlık yapması olduğunu belirtmiştir.5 Tanzimat Dönemi’nin en önemli kanunlaştırmalarından biri olan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye’de,6 kadı olabilmek için gerekli nitelikler 16. kitabı olan Kitab-ül Kazâ’’nın 1. bâbında düzenlenmiştir. Mecelle’nin 1792. maddesine göre “hâkim hakîm, fehim, müstakim, emin, mekin, metin 2 M.Akif Aydın, Osmanlı Hukuku Devlet-i Aliyye’nin Temeli, İsam Yayınları, 1. baskı, İstanbul 2021, s. 150; Coşkun Üçok/Ahmet Mumcu/Gülnihal Bozkurt, Türk Hukuk Tarihi, Turhan Kitabevi, 20. baskı, Ankara 2018, s. 222-227. 3 Halil Cin/Gül Akyılmaz, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, 4. baskı, Konya 2011, s. 174. 4 Tartışmalar için bkz: Bekir Karadağ, “İslam Hukukuna Göre Kadının Hâkimliği”, e- Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Diyarbakır 2018, C. 10, S. 2, s. 690-707. 5 İlber Ortaylı, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Kronik Kitap, 11. baskı, İstanbul 2019, s. 22. 6 Mecelle ile ilgili olarak bkz: Osman Kaşıkçı, İslam ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1997; İlhan Cengiz, Günümüz Türkçe’siyle Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye), Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım AŞ, Ankara 2011; Cihan Osmanağaoğlu Karahasanoğlu, “Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye’nin Yürürlüğe Girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi”, OTAM, 29/Bahar 2011, (s. 93-124).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1