83 7BB 'HUJLVL øOKaPL g=7h5. $ULI (PUH 6h0(5 zırlanmasına partileri Devlet bütçesinden, yurttaşlardan alınan vergilerle besleyerek desteklik edilmesi Anayasa’nın açık hükümleriyle olduğu kadar ruhu ile de bağdaştırılmayacak bir tutum olur.” Bu kararın karşı oy yazısında; siyasi partilerin yerine getirdiği faaliyetlerin önemi itibariyle alelade dernekler olarak kabul edilmeyeceği, çok partili bir demokrasinin öngördüğü düzenin devamı için halkın desteğinin yeterli olmadığı durumlarda bizzat Devletin siyasi partilere destek olmasının Anayasa’nın ruhuna uygun bir görev olarak kabul edilebileceği ve ayrıca partilerin yaptığı harcamaların niteliğine bakıldığında bunların kamu giderleri olarak kabul edilmesinin önünde hiçbir engel bulunmadığı gerekçeleriyle çoğunluk kararına muhalefet edilmiştir. Bkz. Hakkı Ketenoğlu/Fazıl Uluocak/ Halit Zarbun Karşıoy yazısı. Anayasa Mahkemesi’nin “kamu gideri” teriminin kapsamına ilişkin yaklaşımını göstermesi açısından 26.10.1965 tarih ve E.1965/25, K.1965/57 sayılı kararının irdelenmesinde yarar vardır. Çarşı ve Mahallât Bekçileri Hakkındaki Kanun’un 3’üncü maddesinin, bekçi ücretleri ile ilgili “...bunlara verilecek ücretin tâyini miktarı ve tarzı tevzii ve cibayet ve tediyesi mahallerinin örf ve teamülüne ve ihtiyacına göre meclisi idarei mahalliyece tahtı kararı alınır.” hükmünün Anayasa’ya aykırılığı nedeni ile itiraz yoluyla iptali istenilmiştir. Bu istem üzerine verilen kararda, “Çarşı ve mahalle bekçilerinin görevi, zabıtanın denetimi altında ve onun yardımcıları olarak genel güvenliği sağlamak ve adli zabıtaya yardımcı olmaktır. Bu görevin bir kamu hizmeti olduğu meydandadır. Şu hâlde bekçilere, hizmetlerine karşılık verilen ücret, bir kamu gideridir. Bu gideri karşılamak amacı ile kişilerden alınan para da kendilerine yöneltilen, Anayasa deyimi ile, vergi benzeri bir malî yükümdür. Bu bakımdan bekçi paraları, Anayasa’nın 61’inci maddesinin kapsamına girmektedir. Gerçi bu malî yüküm bir kanunla konulmuş bulunmaktadır. Ancak bu durum, Anayasa’ya uygunluğun kabulü için yetmemektedir. 61’inci madde gereğince, bekçi paralarının, herkesin malî gücüne göre alınmasını da kanun sağlamalıdır. Yani Anayasa’nın koyduğu prensibin nasıl uygulanacağını her malî yükümün özelliğine göre kanun koyucu ana hatlarıyla belli etmeli ve idareye yol göstermelidir. Anayasa Komisyonu raporunun 61’inci maddeye ilişkin kısmında açıklandığı üzere, verginin, vatandaşların malî gücüne göre alınması, maliye ilminin prensiplerine ve sosyal adalete uygun bir esastır. Konu, Anayasa’nın ilkelerinden olan sosyal adalet ile ilgisi bakımından da önem taşımaktadır. Şu hâlde iptali istenilen kanun hükmünün malî güç esasına uygun olup olmadığı araştırılmalıdır” denilmek suretiyle bir kamu giderinin ancak bir kamu hizmeti karşılığında yapılabileceği kabulü benimsenmiştir. Bir başka ifade ile vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlerin bir kamu hizmetinin ifası nedeniyle ortaya çıkan kamu giderinin finansmanında kullanılabileceği kriteri esas alınmıştır. Bu bağlamda, Anayasa Mahkemesi’nin 5590 sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Odaları, Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları ve Ticaret ve Sanayi Odaları Ticaret Odaları Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Kanunu’nun 57’nci maddesinde yer alan muamele tescil ücretinin borsa meclisince düzenlenen ve Bakanlıkça onanan nispet tarifesine göre alınacağı yönündeki hükmün Anayasa’nın 61’inci maddesine aykırılığı iddiasını incelediği 27.1.1981 tarih E.1980/27, K.1981/9 sayılı kararının irdelenmesi de Yüksek Mahkeme’nin kamu gideri teriminin kapsamına ilişkin bakışını ortaya koyması bakımında önem arz etmektedir. Kararda, Ticaret Borsalarının, kanunda yazılı esaslar dairesinde borsaya dahil maddelerin alım ve satımı ve fiyatlarının tespit ve ilânı işleriyle meşgul olmak üzere kurulan tüzel kişiliği haiz kamu kurumları olduğu, ticari ihtiyaçların gerekli kıldığı yerlerde Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı’nca kurulacağı, görevlerinin kanunla belirlendiği, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olduğu, ilke olarak, borsaya kayıt olmanın zorun-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1