130 İmar Hukukunda İfraz ve Tevhit İşlemleri 1. Cumhuriyet Öncesi Dönem 19. yüzyılda, Osmanlı Devleti’ndeki ekonomik ve toplumsal yapının değişmeye başlamasıyla birlikte kent yapısında da önemli değişiklikler yaşanmaya başlamıştı.14 Ticaretin kervanlarla yürütüldüğü dönemde han ve kervansarayların gördüğü fonksiyonu, artık otel, istasyon, lokanta ve antrepo gibi kurumlar görmeye başladı. İktisadi gelişmelere paralel olarak bankaların ortaya çıkması ve bürokrasinin gelişmesiyle birlikte, söz konusu kurumlar için yeterli büyüklükte bina ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Ayrıca tramvay ve banliyö treni gibi toplu taşıma araçlarının gelişmesiyle, sokak ve yolların genişletilmesi ve düzenlenmesi de zorunluluk arz etmeye başladı.15 Örneğin Avrupa’nın ilk metrolarından kabul edilen “Tünel”, 1869 yılında İstanbul’da işletmeye açılmıştır.16 Osmanlıdaki konut yapısının çoğunlukla ahşap olmasına bağlı olarak meydana gelen büyük yangınlar ve toprak kayıpları nedeniyle yaşanan göçler de kent yapısının değişmesinde zikredilebilecek diğer büyük etmenler arasındadır.17 Batılılaşma çalışmaları ile iktisadi ve teknolojik etmenlerin neden olduğu kent yapısında yaşanan köklü değişimlerin, planlama ihtiyacına da beraberinde getirdiği söylenebilir.18 Öncesinde küçük çaplı mevzi imar planları yapılmış olsa da İstanbul’un ilk önemli imar planının Moltke tarafından yapıldığı ifade edilmektedir.19 Çizimi 1842 yılında tamamlanan ve şehrin mevcut durumunu gösteren harita üzerinde aynı zamanda imar kararları da 14 İlhan Tekeli, “Türkiye’de Kent Planlamasının Tarihsel Kökleri”, Türkiye’de Kent Planlaması, Der. Tamer Gök, Ankara, 1980, s. 31. 15 Mehmet Bengü Uluengin/Ömer Turan, “İmparatorluğun İhtişam Arayışından Cumhuriyet’in Radikal Modernleşme Projesine: Türkiye’de Kentsel Planlamanın İlk Yüz Yılı”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, S. 6, Y. 2005, s. 373-374; Tekeli, s. 32. 16 Serim Denel, Batılılaşma Sürecinde İstanbul’da Tasarım ve Dış Mekanlarda Değişim ve Nedenleri, Ankara, 1982, s. 51. 17 Sibel Gürses Söğüt, “1912 İshakpaşa Yangını ve Ayasofya Çevresinin Yeniden Düzenlenmesi”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, C. 36, S. 1, Y. 2019, s. 251; Tekeli, s. 34. 18 Ebubekir Özden, İmar Hukuku’nda İfraz ve Tevhid İşleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2004, s. 4; Esra Orsan Şenöz/Nilgül Karadeniz, “Ankara Kenti Mekansal Planlama Sürecinde Doğal Bir Alanın Dönüşümü: İmrahor Vadisi Örneği”, Peyzaj Araştırmaları ve Uygulamaları Dergisi, Y. 2019, S. 2, s. 2. 19 Uluengin/Turan, s. 360.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1