132 İmar Hukukunda İfraz ve Tevhit İşlemleri Daha sonrasında ise 1848 tarihli Ebniye Nizamnamesi kaldırılarak yerine 1864 tarihli Turuk ve Ebniye Nizamnamesi çıkarıldı.30 Bu nizamnamenin 1848 Ebniye Nizamnamesi gibi yalnızca İstanbul’da değil tüm ülkede uygulanması öngörülmüştür.31 Harita çizilmesi, kamulaştırma, parselleme, yol genişliği ve bina yüksekliğine ilişkin çeşitli hükümler ihtiva etmekteydi. Yanmış alanların imara açılmasına dair 12. madde hükümlerinin, günümüz parselasyon planları ile yakın kıstaslar içerdiği görülmektedir32. Söz konusu madde ile harita çizilmesi ile paylaştırılacak arsalar mümkün mertebe murabba (kare) veyahut mustatilü’ş-şekl (dikdörtgen) olarak, sokak yüzlerinin eski arsaların satıh ve yüzlerine orantılı olması hükme bağlanmıştır. Ayrıca maliklere eski arsasının fevaid (faydaları) ve muhassenatına (güzelliklerine) göre yer tahsis edilmesi öngörülmüştür. 1882 yılında çıkarılan Ebniye Kanunu,33 Osmanlı Devleti’nin ilk imar kanunu olarak kabul edilmektedir.34 Kanun hükümlerine göre belediyelerin, açılacak sokak ve yol çevrelerinin haritalarını yapmaları gerekiyordu. Yolların genişletilmesi esnasında ihtiyaç duyulan yerin, yolun iki tarafındaki üzerinde bina bulunmayan arsalardan yarı yarıya bedelsiz olarak alınması öngörülmüştü (m. 8). Bir tarafında bina bulunan ancak diğer tarafında bina bulunmayan sokaklarda ise bina bulunan tarafta yapılacak kesinti, binanın yenilenmesi ya da tekrar inşası sırasında yapılacaktı. Ancak her halükârda yol için yapılacak kesintiler, arsanın derinliği itibariyle 1/4’ini geçerse, geçtiği kısmın bedeli İstimlak Kanunu hükümleri çerçevesinde belediye tarafından maliklere ödenecekti. Ebniye Kanunu’nun bu hükmü ile bedelsiz kesinti yapılacak miktarın %25 ile sınırlandığı görülmektedir.35 Ayrıca ham arazi ve bostan gibi yerleri mahalle oluşturmak için ifraz etmek isteyen kişilerin arazide bir okul ve karakol yerini bedel30 1864 tarihli Turuk ve Ebniye Nizamnamesi’nin tam metni için bkz. Denel, s. LII vd. 31 M. 48: “İşbu nizamname İstanbul ve Bilad-ı Selâsede ve şehirlerde ve büyücek kasabalarda mer’iyyül icra olacaktır”. 32 Ümit Özcan, İmar Mevzuatının Kentsel Toprak Mülkiyetinin İrdelenmesi, Ankara, 2000, s. 16. 33 1882 yılında çıkarılan Ebniye Kanunu’nun tam metni için bkz. DÜSTUR, Birinci Tertib, C. 6, Ankara, 1939, s. 1038 vd. 34 Melih Ersoy, “İmar Planı Uygulamalarında Düzenleme İşlemi”, Mekân Planlama ve Yargı Denetimi, Ankara, 2000, s. 2. 35 Kalabalık, s. 413.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1