271 TBB Dergisi 2022 (158) Vural SEVEN / Gülşah YILMAZ uyuşmazlık hakkında vermemektedir.32 Çekişmesiz yargıda delillerin toplanmasında hâkimin kendiliğinden araştırma ilkesi geçerlidir. Bu ilke gereğince hâkim, sadece yargılama bakımından önemli olan malzemeyi kendi düşüncesi ve sorumluluğu çerçevesinde tayin etmekle kalmayıp, aynı zamanda bu yargılama malzemesinin aydınlatılması için gerekli gördüğü ispat araçlarına da kendiliğinden başvurur. Mahkeme ilgililerden bağımsız olarak, isteğin maddi temelini tamamen aydınlatacak, gerekli tüm maddi vakıaları ve ispat araçlarını yargılamaya getirecek ve inceleyecektir.33 Kendiliğinden araştırma ilkesinin bir sonucu olarak, çekişmesiz yargıda hâkim ilgililerin gösterdikleri delillerle ve ikrarla bağlı değildir; ispat yüküne ilişkin kurallar uygulama alanı bulmaz; tanıkla ispat yasağı hakkındaki hükümler uygulanmaz.34 Kıymetli evrakın iptali kurumuna benzer bir kurum TTK m. 82/7’de düzenlenmiştir. Buna göre “bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren on beş gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir belge verilmesini isteyebilir. Bu dava hasımsız açılır. Mahkeme gerekli gördüğü delillerin toplanmasını da emredebilir”. Hükümde ticari defterlerin zıyaı nedeniyle mahkemeden istenilecek zayi belgesinin çekişmesiz yargı işi olduğu ve bu konuda mahkemenin gerekli gördüğü delillerin toplanmasını emredebileceği hususunun açıkça düzenlendiği görülmektedir. Bunun sonucu olarak hâkim, bilhassa ilgililerce ileri sürülen ve defter ve belgelerin zayiine neden olan olayların doğruluğu hakkında nasıl kanaat elde edilebileceği hususunda tamamen serbesttir. Hâkim, durumun aydınlanması Kuru, Nizasız Kaza, Ankara 1961, s. 39, (Nizasız Kaza). 32 Üstündağ, s. 33. Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 33. Cenk Akil, “Vesayete İliskin Olanlar Dısında Turk Medeni Kanunu’nda Yer Alan Cekismesiz Yargı İsleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.62 (4), Ankara 2013, s. 931. 33 Yavuz Alangoya, Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler, İstanbul 1979, s. 3. Ayrıca Alman hukukunda bu ilkenin anlamı icin bkz. Bernd Klusener, Freiwillige Gerichtsbarkeit, Koln 1987, s. 3 ve 49. Johannes Bärmann, Freiwillige Gerichtsbarkeit, Berlin-Heidelberg-New York 1968, s. 103. 34 Kuru, Nizasız Kaza, s. 167-169. Ali Cem Budak, “Turk Hukukunda Çekişmesiz Yargı”, MedenîUsul ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı-IV, Ankara 2005, s. 170.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1